Babək Azəri, Bir fərd və bir millət kimi "yox" deməyi bacarmalıyıq

Bizə uşaqlıqdan belə öyrədiblər ki, başqalarına, xüsusən yaşlı adamlara sayqımız və inamımız ola. Amma konkret formada bizə öyrətmirlər necə özümüzə bir fərd kimi inam və sayqımız ola. Özümüzə sayqı və inam o zaman yaranar ki, bir fərd kimi mənfətlərimizi tanıyıb və bu mənfətləri qoruyub saxlamaq üçün "yox" demək qabiliyyətinə malik olaq.
Toplumlar fərdlərdən təşkil tapır, əgər bir toplumu təşkil edən fərdlərdə "yox" demə qabiliyyəti olsa, o zaman o toplum da başqa toplumlarla əlaqədə öz mənfəətlərin tanıyıb, yox demə gücünə malik olcaq.
Fərdiyyətçilik və eqoizm azadlığın əsası sayılır Totalitar hökumətlər, misal üçün faşizm, kommunizm və dinçi fundamentalist ideoloqlar həmişə kollektivizmi və alturizmi təbliq edirlər. Kollektivçilikdən məqsəd icmanı əsas saymadı. Kommunistlər işçilər və əkinçilər sinfin, faşistlər milləti və dinçilər islam ümmətinin mənfəətlərin əsas sayırlar.
Alturizmdən məqsəd ondan ibarətdir ki, fərd icmanın mənfəətin öz mənfəətindən üstün tutur.
Bu növ hökumətlərdə icma müqəddəs sayılır və fərdi icmaya qurban etmək olar. Misal üçün, İranın dini hökumətində əgər dini rəhbər fitva versə, vacibdir ki, hər bir fərd o əmri həyata keçirmək üçün malından və canından keçə. Onların düşüncəsinə görə, bu iş islam ümmətinin nəfinədir.
Kommunistlər icmanın yeganə təmsilçisi kommunist partiyasın və faşistlər faşist partiyasın bilirlər. Elə bu səbəbə görə, fərdin kommunist və ya faşist partiyasında canından və ya malından keçməsi icmaya görə həyata keçir. Bu növ toplumlarda icmanın mənfəətin qoruyub saxlama hökumətlərin əlinə bəhanə verir öz müxaliflərin və fərdi azadlıqları aradan aparalar. Amma demokratik hökumətlərdə individualizm və eqoizm əsas sayılır.....

Yazının devamı: http://www.azadtribun.net/x19792.htm

Ersan Erel, ELƏRKİNİN ANLAMI ( demokrasinin), FEDERALİZMİN YANLILARI (Dündən bu Günə güney Azərbaycan)

Güney Azərbaycanda günümüzdə bağımsız ulusal hərkətə qarşı siyasal görüş kimi, Elərki, federalızm düşüncələri də gündəmdədir. Bu düşüncələr İrançılığa bağlı bağımlı siyasal görüşün bəlirtisidirlər. Bunlar çeşitli alanlarda gənəl İran yönlü düşncələr irəli sürdükləri üçün, bütün siyasal, toplumsal görüşlərində egemən baxış açısının çizgilərndən çıxa bilmirlər. Buna görə iranda ulusların toplum dağılımını (demografi yapını), ekenomi sorunları Güney Azərbaycanın ulusal hərəkətinin sorunları içində yorumlurlar. Bu gün Güney Azərbaycan Türkü bir siyasal xəritə olarq İran devləti sınırları içində yaşır. Ancaq bu devlətin siyasətinin təməlində Güney Azərbaycanın ulusal varlığı düşmənçiliklə qarşılandığı üçün, Güney Azərbaycanlı da doğal olaraq o siyasal sınırların dışında özünə bağımsızlıq istəməkdədir. Bunun üçün tarixsəl gerçəklikləri göz önünə alaraq, bağımlı İrançılıq siyasətindən, bağımsız Azərbacançılıq siyasətinə üz tutmuşdur. Ancaq Bağımlı irançılq siyasətini ilkə edənlər , işlətdikləri siyasal sözlərin anlam bilimini gerçək youmlamadan, qoşullarla öz görüşlərinə haq qazandırmaq istirlər. Bunun üçün birey özgürlüyünü qoşulsuz olaraq yansıdan elərki (demokrası) sözcüyünü, qoşullar içində sınırlı bir federalizm sözcüyülə eşdəyər olaraq yorumlurlar. Elərki yönətimində bireylərin istənclərinə heç bir qoşul gətirilmir. Ancaq Federalizm quruluşunda bir çox qoşullar vardır. Bir sözlə elərki yönətimi bütün birey istəklərinə özgürlük tanır. Ancaq federalızm isə bölgədə olan sorunlardan dolayı qoşullu olaraq yardılır. Federalzimin təməlində güc, elərkinin temelinde isə istənc ( iradə ) dayanır. Bu gün acunda (dünyada ) az örnəyi olan iki federalızm ölkəni göstərərək düşüncə yürütmək olar. Birincisi Amerika Birleşik Devlətləri, bu devlət gücə dayalı acunda sömürgəçilik üçün federalizmi ilkə etmişdir. Bu devlətin içində elərki olsa da, acunda yalnız öz çıxarları üçün elərki adına insanlıq cinayətləri edir. Demək bu devlətin Federal anlayışında bir güc oluşdurub, başaqlarına qarış güc işlətmək vardır. Güc isə elərki anlayışıyla çelişgidədir. Bunun üçün Amerkanın Federal anlayışı güc oluşdurub , başqalarını sömürməkdir. Bu nədənlə Amerkanı elərkil bir devlət görmək yanlışdır. Çün, sömürgə anlayışını elərki anlayışıyla yorumlamaq məntiqə uyğun deyildir. İkinci Federal devlət isə İsveçrədir. Bu devlət də Federalizimi bölgədə olan sorunlardan dolayı bir güc olaraq mənimsəmişdir. Bunun üçün bu devlətin federal yapısında da insan özgürlüyünü qısıtlayacaq olduqca çox qoşullar vardır. Qoşullar üzərində qurulan bir birlik, bireylərin özgürlüyünü qısıtlayir. Bu açıdan federalizmi elərkiylə yorumlayanlar, toplumun bilgisizliyindən yararlanaraq, öz bağımlı dünya görüşlərini xalqı aldadaraq önə sürürlər. Bu da özgürlük adına bilimdən danışan sorumlu insanların, sorumlusuzluq cinayətləridir. Bu insanlar zamansız, məkənsız bağlı olduqları dünya görüşlərini bilimsəl olaraq deyil, siyasal takım olaraq irəli sürürlər. Bu nədənlə gerçək toplumun sorunların görmədən, siyasal baxış açılarıyla çözüm ürətməyə çalışırlar. Monarşı anlayışından takımərkiyə ( oliqarşiyə ) vararaq, bu anlayışı elərki içində yorumlurlar. Bunlar siyasal qurumların dar alanda bölgəsəl profsiyonal izləncələrini (programlarını ) , amatorcasına əvrənsəl siyasətlərin qavramlarına yansıtmaq istirlər. Bu açıdan sözcüklərin topluma yorumlanmasında arasıra teokrat insanlar kimi əba altından sopa göstərməyə sürüklənirlər. Çünkü, o bölgəsəl siyasətlərin bir çox siyasal, toplumsal sözcükləri zaman aşımına uğramışlardır. “ Cumhuriyət impraturluq zamanında gözəldir”, deyimi də bunlar üçün geçərlidir. Bu kəsim insanlar monarşı anlayışından qurtulduqları üçün, qoşullu yaşamı öngörən federalizimi elərki içində yorumlamağa çalışırlar. Federaliz anlayışı Güney Azərbaycanda 20.ci yüzilin başlanğıcında işlənən Ərəb kökənli “İyalət” ( Bu söz Osmanlıda 16.cı yüz ildən bir yönətim sistem olaraq işlənmişdir, sözü isə ərbcədən vilayət sözündən alaraq uydurmuşlar. Kökənsizdir demək olar) sözüylə aşağı yuxarı eşanlamlıdır. Ancaq biz sözlərin Avropa kökəniciliynə qarşı bir az xoşgörülü olduğmuzdan, onları daha çağdaş yaraşıklı görürük. Federalizm öncə iki örnək verdiyim kimi könüllü güce çevrilmək üçün qoşullu bir birlikdir. Ancaq bizim federalizmdən anlayışımız isə qoşullara güclə sürklənməkdir. Bunun bir neçə nədəni vardır. Birincisi Güney Azərbaycan ulusunun qarşısında olan egemən ulusun heç bir kəsimində, güney Azərbaycan Türkünə ilkəl haq tanınmır. Bu açdan egemən ulusun “ Bir ulus, bir devlət”, sərt anlayışının qarşısında yumuşaq siyasət güdülür. Bu siyasəti güdənlər egemən anlayışın zülmünə boyun əyməyi siyasət olaraq görürlər. Acunda bunun örnəklərini eski Yogslaviyanın dağılma sürəcində Serblerin sert tutumunu gördük. Ancaq çağdaş dünya Serblərdən yana olmadığını göstərdi. Bu açıdan artıq dünyada ulusların başqa uluslara qarşı egemənlik anlayışını yalnız insanlar bireysəl olaraq deyil, qurumsal olaraq da mənimsəmirlər. Birləşmiş Millətlər qurumunun yasaları da bu anlayışa qarışdır. İkincisi siyasal görüşlərin İran yönlü olmalarından qaynaqlanır. Son yüzildə İranda olan siyasal görüşlər bütünüylə İran yönlü olmuşlardır. Bu açıdan bu insanların bütünündə bu siyasal qurumlara sevgi borclu olduqları kimi, bilgi borcları olduğu da söz konusudur. Sevgi borclarını salamla kəsdirdikləri yerdə, bilgi borclarından qurtulma da çətinlik çəkirlər. Çün, gənclik dönəmlərinə birikdirdikləri bilgilər, dünyada gedən siyasal dəyişikliklərdən dolayı zaman aşımına uğramışdır. Ancaq uşaqlıqdan aşılanan teokrasının tutuculuq davranışı, bu kəz çağdaşlaşmalarında siyasal yanlışlığa vardırmışdır. Bu açıdan siyasal gerçəkləri görmədən, özəl ilişgiləri siyasal maslarda müzakirəyə çevirirlər. Bu isə bilimsəl deyil, duyğusal ilkəl bir anlayışdır. Çün, siyasal konular gerçəkləri qabsar, onaları görüşlərə sunar. Özəl ilşgiləri siyasal maslarda gənəl müzakirəyə qoymaq, monarışi bir anlayışdan qaynaqlanır. Bu açıdan ilişgilərdən dolayı Federalizm kimi zaman aşımına uğramış somut bir qavramı, sınırsız soyut qavramlı olan elərkiylə yormumlayırlar. Bunlər yaşadıqları siyasal məhkumiyətə çağdaş, bilimsəl haq qazandırmaq istirlər. Ancaq bu ilkəl məntiq artıq bütünü bilikli toplumlarda geçərli deyil. Çün, bilik gənləşdikdən sonra, insanlar daha da özgürlüyün genişliyini düşünürlər. Ünlü Fransız Toplumbilimci (sosyoloq) Raymond Aron deyir: “Elərki rejimlərin Devlətlərə millətlərin birliyini yaradacaq bir görəvi yoxdur. Ola biləcək iş, devlətlərlə ulusların birliyinin, beireylərlə düşüncələr arasında rəqabətə göyüs gərməsidir .” Demək elərkinin görəvi uluslar arasında , eləcə də devlətlərlə düşüncələr arasında ilişgilər qurmaq deyil, bunların bir biriylə olumlu rəqabətlərinə olanaq sağlamaqla, insanların dünya görüşlərini genişləndirib, bilkli olaraq daha çox özgürlük sunmaqdır. Bu baxımdan Federalizmi elərkiylə yorumlamaq da yanlış bilgiləndirmədir. Üçüncü isə iran mərkəzi devlətini zeyifletməyi, ekonomi sorunları önə sürərək federal yapını çözüm olaraq görürlər. Bu baxımdan Farslar dışında İranda olan uluslarla iş birliyinə gedilir. Ancaq Azərbaycanlıların dışında başqa ulusların bu iş birliyinə girişimləri ciddi görünmür. Onlar Azərbaycan Türklərinin ekonomi, fiziksəl güclərinidən yararlanmağı özləri üçün siyaset edirlər. Ancaq sabah iranda uluslar bir birinə düşsələr, kəsinliklə soydaş olduqları Kürdlərlə Bəluçlar Farsların yanında olacaqlardır. Kürdlərin Azərbaycan Türkləriylə iş birliyinə girişimləri isə, bütünüylə yalandır. Nədəni isə bütün Kürdlərin siyasal qurumlarının açıqca Azərbaycanın topraqlarında gözləri olamsıdır. Son yüzildə İranda olan bütün siyasal hərəkətdə Azərbaycanlılardan yararlanmalar, başqalarının qursaqlarını yenə genişləndirir. Bu gün toplumların düşüncələrinin gəlişməsi artıq bir çox siyasal, toplumsal sözcükləri demode etmiş, zaman aşamına uğratmışdır. Ancaq çeşitli nədənlərdən dolayı gerici, tutucu düşüncələr onları sürdürməkdə dirənclidilər. Bunları söz oyunlarında fəlsəfə geyimiylə, səfsətə yaşamına sürüklürlər. Bu gün İran adıyla Federalizm oyununa girişənlər, çalışqanlıq dönəmlərində uduzduqları siyasal qumarın qalanını Azərbaycanın ulusal yatırımıyla oynamaq istirlər. Ancaq son yüz ildə iranda olan siysal olaylara baxıb, heç olmasa Azərbaycanlı oladuqlarından bir az çəkinməlidilər. Onların nə bilimsəl olaraq yorumları, nə də gerçək olaraq görüşləri heç bir nəyə dayanmır. Bu açıdan bir başa Azərbaycan Türkünə dolaylı yollardan qırımçılıq edirlər.

Mehran Bahari, Milliyetler

Turk xalqinin ichinde oldugu oyanish surecinde, bir sira qavramlara daha diqqetle yanashmamiz gerekir.
Birincisi Azerbaycan bir cografi bolge adıdir, dolayisi ile Azerbaycan ve azeraycanı da millet ve millyet adlari deyildirler.
ikincisi azerbaycanda yashayan insanlarin boyuk choxunlugu, milliyetce Turk olsalar da, orada bashqa milletlerden insanlar orneyin Kurd, Fars (merkezi, Qum, Tehran, Hemedan, Gezvin Ostanlarinda), Lek (Hemedan Ostaninda), Talish, tat vs de yashayir. Azerbaycanda dunyaya gelen her kes azerbaycanlidir.
Üchuncusu Azerbaycan dishinda dunyaya gelen her kes ise, milliyetce Turk olsa bile, azerbaycanli deyildir.

1-Xamneyi azerbaycanli deyildir, xorasanlidir. Onun ana dili de turkce deyildir, farscadir, chunku anasi farsdir. Xamneyi, ozu ozunu hemishe İran milletine mensub bilib ve milli dilini de farsca olaraq achiqlayibdir. Dolayisi ile onun Turk ve azerbaycanli oldugunu dushunmek yanlishdir. Bu ayrica İran İslam Cumhuriyetini ve pan iranistlerin tebligat araci uchun qullandiqlari bir yalandir. Xamneyi olsa olsa, soyca yari Turk (atasi terefinden) ve yari Fars (anasi terefinden)dir, ancaq o Türk ve ozellikle azerbaycanli deyildir.

2- Musevi azerbaycan dogumludur, dolayisi ile kesinlikle azerbaycanlidir. onun, siyasi olaraq fars milliyetchiliyi ve hetta paniranismin etgisi altinda bulunmasina regmen, ana ve ata dili de turkcedir ve ozunu hech vaxt fars olaraq tanitmamishdir. dolayasi ile musevi fars dinchiliyi ve milliyetchiliyi etgisi altinda qalan bir turk ve azerbaycanlidir. musevinin vilayet-i mutleqe-ye feqih'e qarshi chixmasi bile, onun butunuyle turklukden qopmamasini gosterir.

3-İnsanlarin milliyeti-ozellikle ortadoguda- onlarin siyasi gorushlerine gore belirlenmez. xoshumuza gelmeyene Azerbaycanli ve ya Turk deyildir demek, mentiqin qebul edemiyeceyi bir davranishdir. Bu yanlish yaxlashimin sonucudur ki bizim insan haqlarimiz derneklerinin bir sirasi, siyasi xetleri xoshlarina gelmeyen turklerin insan haqlari pozuntularina qeydsiz qalmaqdadir.

4-Heddad Adil'in, Musevinin azerbaycanli oldugunu danmasi, agilla hech bir ilishkisi yoxdur. belke onun turk xalqi ve azerbaycandan nefret etmesi ile ilgilidir. heddad adil, hech bir shubhe olmadan İran İslam Cumhuriyeti meqamlari arasinda Türk xalqi ve Azerbaycanla dushmenchilik baximindan ilk sirada yer almaqdadir. O bu sozleri ile bir yandan Musevinin Azerbaycanda muhtemel meqbuliyetini azaltmaq ve ote yandan da "Azerbaycan balasi ve Azerbaycana bagliliq duyqusunu mesxere etmesi uchun soylenen sozlerdir.

Türkiyə’nin Siyâsi Tənlikləri (Müadilələri) Açısından Güney Azərbaycan Məsələsi

AMDT-enin DIŞ KOMİTƏSİİstiratejik Araşdırma QoluDirǝniş Sǝsi sayı 4 Mart 2007
Güney Azərbaycan Milli Hərəkəti və Azərbaycan Türkçülüyü açısından Türkiyə’nin önəmi çox böyükdür. Türkiyə istər siyâsi, istər eķonomik ve istər əsgəri baxımdan Türk Dünyasının ǝn böyük və ǝn güclü ölkəsidir. Uzun illər Türkiyə dünyada Türklüyün tək təmsilçisi olmuşdur və bugün belə dünyada böyük ölçüdə Türk adı Türkiyə ilə eşit tutulmaqdadır. Batı Türklüyünün iki ana parçası olan Azərbaycan və Türkiyə coğrâfi olaraq yan yana olduqlarından jeopolitik olaraq bir birlərinə çox önəmlidirlər. Azərbaycan Türkiyə’nin Türk Dünyasına çıxış yolu ikən Anadolu da Azǝrbaycan’ın açıq dənizlərə və Batı dünyasına açılan qapısıdır. Azərbaycan və Türkiyə millətləri Oğuz Türklərinin soyundan gələrək Türk toplumlarının içində ǝn yaxşı bir birinin dilini anlayabilməkdədirlər. Bütün pıroblemlər və çətinliklərə rəğmən Türkiyǝ’dǝ Türk milliyətçiliyi üzərinə qurulan bir dövlət var və dış Türklərə dəstək qonusu geçən 100 il içində Türkiyǝ’dǝ ən çox tartışılan qonulardan olmuşdur.
Bütün bu gerçəkləri bir arada diqqətə aldığımız zaman Türkiyə’nin Güney Azərbaycan Milli Hərəkəti və Azərbaycan Türkçülüyü açısından həyâti dərəcədə önəmli olduğu sonucuna varmaq çox rahatdır. Bu nədən ilə Türkiyə’ni hər yönü ilə tanımaq, Türkiyə’nin potensiyalarından nə şəkildə yararlanmağı bilmək və Türkiyə Cumhuriyətinin geçən 80 il içində uyquladığı doğru və yanlış politiķalarından dərs almaq Güney Azərbaycan Milli Hərəkətinin ən önəmli məsələlərinin biri olmalıdır.
...
Yazının devamı: http://www.gunaz.tv/makaleler/turkiye-nin-siyasi-tenlikleri-muadileleri-acisindan-guney-azerbaycan-meselesi-0

Elnur Eltürk, İranın Azərbaycan siyasətində duran faktorları

İran İslam Respublikasını bu gün narahat edən ən böyük faktorlardan biridə Azərbaycan dövlətinin varlığı və müstəqilliyidir. İran İslam Respublikasının xarici siyasətində Azərbaycana xüsusi diqqət var və demək olar ki,ölkənin xarici siyasəti ilə məşğul olan analitiklər,siyasi politoloqlar ölkənin öyrənilməsi ilə bağlı ciddi çalışmalar aparırlar. Hər zaman Azərbaycan azadlığı İran üçün strateji təhlükə sayılır və bunun Güney Azərbaycan Milli Hərəkatına stimul verəcəyini,İran siyasətçiləri gözəl dərk edirlər.
Molla-teokratik rejim Azərbaycanın üç rəngli bayrağının dalğalanmasından və azadlıq ideyalarının İrana sirayət edəciyindən bərk narahatdırlar. İranın Qarabağ məsələsinin həllində də münaqişənin xeyrimizə dəstəklənməməsinin arxasında bu amillər durur.
Yazının devamı: http://www.baksam.com/news/2009-07-21-543

Arif Keskin, İran hara gedir?"

1979’da dünyanın şaşkın bakışları altında gerçekleşen İran devrimi, Şah Pehlevi’nin otoriter yönetimi altında ezilen İran halkının büyük bir kısmı için büyük umutlar doğurdu. Bağımsızlık, özgürlük ve demokrasi umudu ile devrimi gerçekleştiren halk beklenmedik bir siyasal sistemle karşılaştı.

İran’da siyasal sistemin temelini ve yapısını İslam’ın Şii yorumundan alan bir ideolojik çerçeve belirlemektedir. Şia türü Siyasal İslam’ın mevcut ideolojik yorumu dine hem kamusal hem de özel alanı belirleme gücü vermiştir. İran’da siyasal sistemin bütün erklerinin içeriğini, işlev ve yetkisini İslam dininin belirlediği görülmektedir. Bu doğrultuda İran siyasal sisteminin kurucuları, mevcut sistemi İslam dinini yürürlüğe sokmak için yapılandırdıklarını ileri sürmektedirler.

İslam cumhuriyeti düşüncesi çerçevesinde iki yapılı bir siyasal sistem doğmuş olup, bu olgu “seçilmişler” ve “atanmışlar” şeklinde kendini göstermiştir. Bu bağlamda “atanmışlar” kavramı, bürokrasi anlamına gelen Türkiye’deki kavramdan farklıdır. İran’da herkesin seçilme hakkı yoktur; “seçilmişler” de pratikte “atanmışlar” tarafından yönetilmektedir. İran’ın bu ikili yapısının seçilen kesimine bakarak, Ortadoğu’daki bazı ülkelerden daha “demokratik” olduğunu söyleyebiliriz. Meclis’in, Cumhurbaşkanlığı’nın ve yerel seçimlerin varlığı, İslam rejimi yandaşları için demokratik bir yarışa olanak sağlamaktadır.

12 Haziran’dan sonraki yaşananlar İran’ı yeniden okumamız gerektiğini göstermiştir. İran “Ahmedinejad ve onun çevresinde kenetlenmiş bir bütün” olmadığını, rejimin hem kendi içinde hem de toplumda çok çeşitli itirazlarla karşı karşıya olduğunu göstermiştir. Bu açıdan bakıldığından rejimin çok boyutlu bir değişim baskısı altında olduğu çok açıktır. Bu çalışmanın amacı İran siyasal sisteminin bu değişimin baskısını çözümlemeye çalışmaktır. Bu yazıda, İran toplumunda demokratikleşme için uygun koşulların oluştuğu savı üzerinde, demokratikleşmenin zorlukları ve çeşitli değişim modelleri göz önüne alınarak bir “demokratikleşme eylem planı” ortaya konmaya çalışılmıştır...
Yazının devamı: http://www.turksam.org/tr/a1719.html

Babek Azeri, Milli hərəkatımızın ən dəhşətli düşməni Azərbaycanlı manqurtlardır!

Böyük Qırğız yazıçısı Çingiz Aytmatov "Əsrə bərabər gün" romanında qədim bir əfsanədən söhbət açır. Bu əfsanənin əsasında insanların necə manqurtlaşmasın izah edir. O, hətta manqurtlaşmış oğlanın öz anasını öldürmək qəsdi ilə ona ox atmasını göstərir. Təbiidir, bu romanı oxuyandan sonra bizdə belə bir sual yaranır: manqurt ancaq bir əfsanədir və ya bu məsələni bir elmi fakt kimi izah etmək olar?
Psixologiya elmində "manqurt" kəlməsi yerinə, "beyni yuma" ifadəsindən istifadə olunur. Amerika ilə Şimalı Koreya müharibəsindən sonra beyin yuma termini psixologiya elminə daxil olmuşdu. Adı çəkilən müharibədə bəzi Amerikalı əsgərlər əsir düşmüşdürlər. Onlar əsarətdə olan zaman Şimalı Koreyalılar çalışmışdırlar onların zehnin yenidən proqramlaşdıralar. Yəni, nizamlı formada onlara müəyyən məlumat verib və bu inamı yaratmışdırlar ki, onların düşməni Şimalı Koreyalılar deyil, Amerikada olan siyasi hakim sistem və Amerikanın hökumətidir. Bəzi Amerikalı əsgərlər bu təbliğatın təsir altına düşüb hətta Amerikaya, öz vətənlərinə qayıtmaqdan imtina etmişdirlər və Şimalı Koreyadan sığıncaq almışdırlar.
Şimalı və Cənubi Azərbaycanda da milli qüvvələr manqurt kəlməsin işlədəndə, onların əsas məqsədi, o, Azərbaycanlılardır ki, düşmənin zəhərli təbliğatının nəticəsində milli mənfətlərinə biganə olub, hətta onun aradan getməsində birbaşa iştirak edirlər.
Manqurt, yəni beyni yuyulmuş fərdi yaxşı düşünmək üçün lazımdır ki, beynin informasiya ilə rabitəsin araşdıraq.
Şüur altında məlumat necə formalaşır?
İnsan anadan doğulandan sonra hər gün böyüdükcə yeni informasiyanı yaşadığı ailədən və toplumdan alıb, sonra onu şüur altında yığıb saxlayır. Hər bir insan, xüsusən, həddi - buluğa çatandan sonra bu informasiyanın əsasında yanlış, doğru, yaxşı və pis mənasından müəyyən düşüncəsi olur. O, istər və ya istəməz onun zehnində qırmızı xətlər yaranır və onun şüur altında olan qırmızı xətləri aşmağa zehni icazə vermir.
Şüur altında formalaşan məlumatı dəyişmək mümkündür?
Şüur altında formalaşan məlumatı həm mənfi, həm də müsbət mənada dəyişmək mümkündür. Şüur altında olan məlumatı mənfi mənada dəyişmək beyin yuma adlanır. Bəzi insanların bəzi din və ya sektalar vasitəsi ilə beyinləri yuyulub, baxışları həyata, cəmiyyətə dəyişib, hətta bəzi vaxt öz inandıqları yolda dəhşətli cinayətə də əl atırlar. Və ya onlar icma formasında intihar edirlər. Misal üçün, bir müddət bundan öncə Şimalı Azərbaycanda İranın yaratdığı bir terror qrupu ifşa olunmuşdur. Bu qrupun üzvləri bir neçə gənc azərbaycanlılardırlar. Onlar müəyyən zaman İranda yaşayıb və İran ETTELAAT - ı din vasitəsi ilə onların beynin yumağa müvəffəq olmuşdurlar. Onlarda belə bir fikir yaradılmışıdır ki, onlar İmami Zamanın əsgərləridirlər və İmami Zamana xidmət üçün gərək ki, Şimalı Azərbaycanda hərbi təxribatla məşğul olalar. Amma müsbət mənada şüur altında olan informasiyanı yeniləşdirmə zehni yenidən proqramlaşdırma adlanır və bu termindən psixologiya elmində istifadə edirlər. Misal üçün, o adamların ki, dini və siyasi sektalar vasitəsi ilə beyinləri yuyulub, onlar cinayət qurbanları sayılırlar və toplumun vəzifəsidir onlara yardım etsin. Elə bu səbəbə görə, psixologiya alimləri elmi metodlardan faydalanıb çalışırlar onların zehinlərin yeni informasiya ilə yenidən proqramlaşdıralar.
Hansı amillər şüur altında məlumatın formalaşmasına səbəb olur?
Ailə və toplum iki əsas amildirlər ki, şüur altında məlumatın formalaşmasında çox əhəmiyyətli rol oynayırlar. Hər bir insan uşaq olan zaman ilk dəfə pis, yaxşı, yanlış və ya doğrunun mənasın ana və atasından öyrənir. Əgər onun bir bağlı toplumda valideyinləri kimi yaşayış tərzi olarsa, onun pis və yaxşıdan düşüncəsində ana və atası ilə çox ciddi fərqi olmayacaq. Misal üçün, Afrikanın çox yerlərində toplum ənənə əsasında idarə olunur və toplumun xariclə, yəni digər toplumlarla sıx əlaqəsi yoxdur. Bu növ toplumda yaşayan nəsil keçmiş nəsillə fərqlənmir. Çünki yeni nəsil də keçmiş nəsil kimi ailədən və toplumdan eyni məlumatı alır. Amma Qərb ölkələrində toplum ənənə yerinə, elm və bilgi əsasında idarə olunur. Bildiyiniz kimi, ənənə sabit üsuldur. Amma elmə bir təkamül prosesi hakimdir. Elə bu səbəbə görə, Qərbdə yaşayan yeni nəsil toplumdan yeni, kamil və fərqli məlumat alır və bu baxımdan keçmiş nəsildən fərqlənir.

İranda Azərbaycanlıların beynin yuma necə həyata keçirilir?
83 il bundan öncə, yəni 1926 - cı ilin aprel ayında Rza Pəhləvi özünü İranın yeni şahı elan etmişdir. Bu vasitə ilə milliyyəti türk olan Əhməd şahın yerin irqçi fars rejiminin nümayəndəsi almışdı. Rza şah və onun irqçi fikirdaşları nizamlı formada Azərbaycanlılara qarşı asimliasiya işini, yəni Azərbaycanlıları farsların içində əritmə siyasətini həyata keçirmişdirlər. Azərbaycanlılara qarşı farslaşdırma siyasəti bu günə kimi, yəni 83 ildən artıqdır davam edir. Bu siyasətin nəticəsində beyni yuyulan Azərbaycanlıların hətta ziyalılar təbəqəsi arasında da sayları az deyil. Hal - hazırda milli hərəkatımızda manqurt Azərbaycanlılar əsas problemlərdən sayılırlar. Pəhləvi və islam hakimiyyəti dövründə Azərbaycanlıların beyin yuma siyasətinin əsas xüsusiyyəti bunlardan ibarət olmuşdu.

İnformasiyanın nəzarəti
Azərbaycanlılar tarixindən, ədəbiyyatından və milli kimliyindən düzgün məlumatları olmasın və onun yerinə irqçi farsların yazdığı məlumat əsasında onların şüuru formalaşsın. Nəhayət ki, Azərbaycan türkləri fars mərkəzli düşüncə əsasında danışıb, əməl etsinlər. Çox təəssüflə, uzun zaman, yəni Azərbaycanlıların iki nəslinin üstündə bu siyasətin aparılması öz acı nəticələrin əməldə göstərmişdi. Bu gün biz bəzi sosialist və ya liberalist təfəkkürə malik olan Azərbaycanlıları görürük ki, dildə əgər türkcə danışsalar da, lakin fikir baxımından fars mərkəzli düşüncə əsasında hər şeyə əməl edirlər. Və Azərbaycanlıları bir millət kimi görməyə qadir deyillər və onların milli mənfətlərini müdafiə etməyə biganədirlər.

Toplumu qapalı saxlamaq
Pəhləvi dövründə kütləvi formada xaricə səfər və ya mühacirət edilmirdi. Məhdud formada xarici ölkələrə təhsil almağa, ticarət etməyə və ya turist kimi səfərə gedirdilər. Onların harada olduqları və vaxtlarını necə keçirmələri İranın gizli polisi tərəfindən nəzarət altında saxlanılırdı. Demək olar ki, İranda toplum bir bağlı toplum idi və pəhləvi rejiminin toplumda yayılan informasiyaya hər tərəfli nəzarəti vardı. Bu vəziyyət də öz yerində Azərbaycanlıların beynin yumasın asanlaşdırırdı.
Farslara bağlılıq və gizli qorxu yaratma
Keçən 83 ilin ərzində İranın irqçi fars rejimi çalışıb Azərbaycanlılar öz qüdrətlərinə bir millət kimi inanmayalar və onun yerin farslara bağlılıq və gizli qorxu hissiyyatı ala. İranda axırıncı prezident seçkisindən sonra baş verən hadisələr aydıncasına nişan verdi hətta bəzi milli fəallar Azərbaycanlıların qüdrətinə bir millət kimi inanmırlar və onların üçüncü qüvvə kimi meydana çıxmasın mümkün hesab etmirlər. Onların içində hələ də farslara bağlılıq və gizli qorxu yaşayır. Ona görə də Azərbaycanlılardan dəvət edirdilər ki, qeyri şərtsiz Mirhüseyn Musəvini müdafiə edələr. Çünki M.Musəvi farsların tərəfindən müdafiə olunurdu. Ancaq bir hərəkat ki, farslar onun başında olalar, yalnız o qurtuluşa nail ola bilər və onu sual altına aparmaq olmaz. Bu davranış 83 ildən artıq İranda aparılan farslaşdırma siyasətindən bəhrələnir.

Zorakılıq
83 ildən artıqdı irqçi fars rejimi Azərbaycanlı milli fəalları həbsə, işgəncəyə, edama və sürgünə məruz qoyub və hər vasitə ilə onların fikirlərinin yayılmasının qabağın alıb. Bu metod da Azərbaycanlıları farslaşdırmada çox əhəmiyyətli rol oynayıb.
1979 - cu ildə, yəni İranda islam hakimiyyəti bərpa olandan sonra İranın molla rejimi də pəhləvi rejimi kimi Azərbaycanlıların beynin yuma siyasətini davam etdirmişdi. Amma son 20 ildə bəzi amillər Güney Azərbaycanlılarda oyanış hərəkatın gücləndirib və milli kimliyə təmayülü artırmışdı. İrandan neçə milyon insan kütləvi formada dünyanın inkişaf tapmış ölkələrinə mühacirət etmişdirlər. Orada oturum alıb, əməldə və sözdə demokratik siyasi sistemlərlə tanış olmuşdurlar. Onların çoxu bu gün İrana gəl - ged edirlər və toplumun üstündə müəyyən qədər müsbət təsirləri olmuşdur.
Əlaqə texnikasının inkişafı səbəb olmuşdu ki, İran rejiminin toplumda yayılan informasiyaya dəqiq nəzarəti olmaya. Hal - hazırda İranda yaşayan millətlər internet, peyk və qısa dalğalarda yayılan radio vasitələri ilə geniş formada fərqli informasiyalar alırlar. Bunlardan da əlavə, Şimalı Azərbaycan müstəqil olandan sonra İran rejiminin ermənilərlə əməkdaşlığı Güney Azərbaycanlılara İranın irqçi rejiminin iç - üzünü nümayiş etdirmişdi. Eyni halda Şimalı Azərbaycanın müstəqil olması milli kimlik, millət və dil məfkurəsinə təmayülü Güney Azərbaycanlılarda artırmışdı.

Nə üçün manqurtlar milli hərəkatımızın ən dəhşətli düşmənləri sayılırlar?
Bir beyni yuyulmuş Azərbaycanlı manqurtun şüurunda iki təzadlı hal bir yerdə yaşayır. O, bir tərəfdən fars mərkəzli düşüncə ilə bir fars kimi meydana çıxır, amma eyni halda özünü Azərbaycanlı sayır. Elə bu səbəbə görə, Azərbaycan mərkəzli düşüncə onun Azərbaycanlı olduğunu sual altına aparır. Çünki ,o, özün fasr bilmir, bu məfkurədən çıxış edərək özünü müstəqil varlıq təsəvvür edə bilmir. Əgər Azərbaycan mərkəzli düşüncə irqçi farsların mənfətini kölgə altına alsa, Azərbaycanlı manqurtun varlığın hədələyərlər. Elə bu səbəbə görə, bəzi manqurt Azərbaycanlılarda fars mərkəzli düşüncə fanatizmə çevrilib və milli hərəkatımıza qarşı nifrətlə nəticələnir. Bu halda olan manqurtlar əgər lazım olsa, milli fəallara qarşı xəyanətə, cinayətə, cəsusluğa və hətta adam satmaq qədər qeyri - insani əməllər etməkdən çəkinməzlər.

Azərbaycanlı manqurtlar öz zehinlərin yenidən necə proqramlaşdıra bilərlər?
Azərbaycanlı manqurtları iki dəstəyə bölmək olar:
Birinci dəstədə yerləşən Azərbaycanlı manqurtlar uzun zaman fars mərkəzli informasiyanı müqəddəs həqiqət kimi şüur altına yığıb, onların öz fars mərkəzli düşüncələrinə çox güclü imanları var və iman olan yerdə də şübhəyə yol vermək günah sayılır. Elə bu səbəbə görə, onların üstündə milli hərəkat naminə təsir qoyma şansı çox azdı. Əlbəttə, bu növ manqurtların sayı da çox deyil və onların üzərinə çox vaxt qoymağa da dəyməz. İstər - istəməz onlar irqçi farsların müttəfiqi sayılırlar. Amma ikinci dəstədə yerləşən manqurt Azərbaycanlılar say baxımından çoxluğu təşkil edirlər. Onlar irqçi rejimin təbliğatı nəticəsində fars mərkəzli informasiyanı qaneedici görüb və onu qəbul ediblər. Bir yerdə ki, bir fərd bəzi üsulları qaneedici görüb və onları qəbul edir, bu o mənadadır ki, eyni zamanda bu şans da var ki, qaneedici izahatlarla onun zehnində qəbul etdiyi üsullarla bağlı şübhə yarana. Və nəhayət, yeni informasiya ilə onun zehni yenidən proqramlaşa. Əlbəttə, bu mövzu ilə bağlı milli hərəkatımıza aid olan informasiya vasitələri Azərbaycanlı manqurtların fikir quruluşunda şübhə yaradıb və yenidən proqramlaşmasında çox əhəmiyyətli rol oynayırlar. Elə bu səbəbə görə, informasiya vasitələrimizi gücləndirmə bizim milli vəzifəmiz sayılır.

Mehran Bahari, diqqeti, quqush, penahi, vusuqi, ibadi, ...

Sechgilerden sonra tehran ve fars bolgesinde baş veren olaylardan sonra, milliyetce turk olan bir sıra ünlü ve adlim uzmanc (senetçi), oynaman (aktor), yazar,. yinetmen ve.... bu herekete çeşitli eylemlerle destek vermişler.
Bu kimi şexsiyetlerden riza diqqeti, ce'fer penahi, behruz vusuqi, quqush, şirin ibadi, .... ni saymaq olar.
Oysa bunlarin teqriben heç birisi, üç il bundan qabaq guney azerbaycanda pataq veren turk xalqinin qıyamını desteklememişdir. Bu mence en bashda turk aydinlarinin onemli bolumunun derinden farslaşdığını gosterir. bu, bir de turk azerbaycan milli demokratik hereketinin geçmiş nesil turk aydınlarına ulaşanmamasinin da bir gostergesidir.

Güntay Gəncalp, Doğu Türküstan— Güney Azərbaycan qiyaslaması

Doğu Türküstanda və Güney Azərbaycanda ortaq bir şey var: Türk milli kimliyi yolunda mübarizə. Ancaq coğrafi, tarixi şərtlərdən asılı olaraq bəzi fərqliliklər də bənzərliklərlə bərabər mövcuddur. Doğu Türküstanda ”Oyanış”a ehtiyac yoxdur. Çünkü min ildən artıqdır ki, Uyqurlar oyanıqdırlar. əslində oyanışı fəlsəfi bir qavram olaraq bir millətin zehni açılımı kimi anlarsaq, türk tarixində ilk oyanış dönəmləri uyqurlarda başlamışdır. Bizim dilimizin ölməz abidələri uyqurlar tərəfindən qələmə alınmışdır. Türk Cümhuriyətlərinin bütün filologiya universitetlərində uyqurların yazdıqları əsərlər dilimizin ilkin abidələri kimi tədris edilir. Bu açıdan uyqurların türk mədəniyət tarixində ayrıca yeri olmuşdur. Daha doğrusu türklüyün ən mədəni və yaradıcı boyu uyqurlar olmuşdur. İslamdan öncə də sonra da uyqurlar mədəni işlərlə çox məşğul olmuşlar. Oyanış isə bir millətin ağlının hərəkətə keçməsi və milli dildə yaradıcılıqla məşğul olması anlamındadır. İslamdan öncə ”Altun yaruq” kimi çox önəmli dini-fəlsəfi əsər uyqurlar tərəfindən türk dilinə tərcümə edilmişdir. Altun yaruq buddist görüşləri öz içində barındırmaqdadır. Bu önəmli kitabda dilimizin sözdağarcığı geniş boyutda yer almışdır. ”Altun yaruq”da keçən bir çox sözlər bu gün də dilimizdə qullanılmaqdadır. Ancaq ”Altun yaruq” kitabındakı sözlər daha çox bugünkü uyqurcada mövcuddur. İslamdan sonra ”Divani-lüğati-türk”, ”Qutatqu bilik” kimi böyük əsərlər yenə də uyqurların zehni çalışmalarının ürünüdür. Bu sürəklilik uyqurlarda kəsintiyə uğramamışdır. Daima davam etmişdir. Özəlliklə uyqur musiqisi tarixdə ayrıcalıq daşımışdır. Örnəyin ”Nəva” muğamı uyqurlarda çox yayqın şəkildə oxunmaqdadır. Azərbaycanda bu muğam yalnız son zamanlar Güney Azərbaycanda oxunmağa başlamışdır. Digər muğamların da uyqurlarda özünəməxsus gəlişmə tarixi olmuşdur. Mədəni açıdan uyqurlarda sürəkli oyanış olqusuna tanıq olmaqdayıq.
Güney Azərbaycanda isə oyanışa ehtiyac var. Çünkü biz İranda yaşayan türklər olaraq öz ana dilimizə uyqurlar qədər önəm verməmişik, farsca yazmışıq. Uyqurların tərsinə olaraq düşüncə dilimiz tarix boyu farsca olmuşdur. Bizim pozisionumuzdan baxıldığında oyanışın önəmli anlamı ana dilində yazmaq, ana dilində düşünməkdir. Uyqurların dışında bütün türklərdə bu şəkildə olmuşdur. Hətta Osmanlıda da bu şəkildə olmuşdur. Atatürk həm oyanışı, həm də siyasi və fikri qurtuluşu gerçəkləşdirmişdir, ildırımsayağı davranışları ilə.
Uyqurlarda islam uyqur kimliyini dəstəkləyən və Çin basqısı qarşısında dirənən faktordur. Uyqurlar inanc zəminində də Çin kimliyindən fərqlənirlər. İnanc çox qapsayıcı olduğu üçün toplumun bütün qatmanlarını içinə alar. Bir millət hər zaman düşünərək davranmaz, mübarizəyə qatılmaz, həm də inanaraq savaşar. Örnəyin son uyqur olaylarında küçələrdə Çin zülmünə qarşı savaşan akademiklər deyildi. İnanan zəhmətkeş qadınlar və kişilər idi. Uyqurları inandıqları din Çinlərdən ayırır. Bu üzdən də uyqurlar asimilə olmurlar. Asimilasion inanc birliyi yolu ilə daha tez gerçəkləşir bizlərdə olduğu kimi. Uyqurların sorunu kolonializmdir əsasən, asimilasion deyildir. Çin kolonisi uyqur kimiliyini fərqli şəkildə sömürür. Bu görüşümü anlatmaq üçün bir örnək söyləyəcəm. Yəhudilər bütün dünyaya səpələndilər. Ancaq fərqli inanca sahib olduqları üçün kimliklərini qorudular və asimilə olmadılar yaşadıqları ölkələrin mədəniyətləri, dilləri qarşısında. Ermənilər də o şəkildə. Erməni inancı həm Doğuda, həm də Batıda onların asimilə olmalarını əngəlləmişdir. Bu üzdən də uyqurların qurtuluşuna imkan daha genişdir. Bütün uyqurları Çinin genəlinə dağıtsalar belə, onların inancları durduqca asimilə olmazlar. Çünkü inanc sadəcə maddi və əqli planda dayanışma sağlamaz. İnanc ruh planında və bilincaltında da dayanışma örnəklərini göstərmiş olar. Bu açıdan kəndli uyqur qadınlarının Çin zülmünə qatrşı küçələrdə yumuruğunu düyünləyib etiraz etdiyini görürük.
Güney Azərbaycanda isə biz inanc planında asimilə oluruq. İranda kürdlər, Bəluçlar, Türkmənlər asimilə olmurlar. Yalnız şiə türklər asimilə olur, farsdan çox farsçı olur, İran təhlükəyə girəndə özünü ölümə verir. Nədən? Çünkü bizim sorunumuz koloni məsələsi deyil, asimilasion sorunudur. Biz könüllü olaraq asimilə oluruq. İnanc şəklimiz bizi asimilə edir. Səfəvilərdən başlayan bir sürəc bizi asimilə edir. Fars milliyətçiliyinin ideologiyasını aydın və asimilə edilmiş türklərin oluşdurması bu baxımdan şaşırtıcı deyildir. Çünkü Şiənin dili farscadır. Ədəbiyatı farscadır, bir fars islam alqılayışıdır. Bu üzdən də bizim ruhumuz əsir alınmış, türklüyümüz əsir alınmış bu inanc qarşısında, savunmasız qalmışıq. Könüllü şəkildə ruhumuz qaranlıqlara gömülür, dirənişimiz çökür. Bu üzdən də uyqurların tərsinə olaraq bizim üçün oyanış sürəci lazım görünür. Oyanıb və bu könüllü asimilasiona ”dur!” deməliyik. İranda bu qədər fars olmamışdır. 1828-ci ildə ”Türkmənçay” andlaşması imzalandığında tehranda 25 min Təbrizdə isə 400 min əhali var. Tehrandakı əhali də bütünü ilə türk idi. Ancaq bu gün demək olar ki, Tehran bir fars şəhri olmuşdur. Türklərin də nəvə-nəticələri orada farslaşır. Tehrandakı bu qədər fars hardan gəldi? Bunların hamısı farslaşmış türklərdir. Çünkü 1795-ci ildə Ağaməhəmmədxan Qacar oranı strateji güvənliyindən dolayı başkənd təyin etdiyində orada bir tək fars yox idi. Bir türk kəndi idi. Tarixi axış içində Qacarlar orada yeni və modern fars dilini oluşdurdular. Bu gün İrandakı modern farsca, əslində Qacar farscasıdır. İsfahanda, Xorasanda, Şirazda, Əfqanistanda, Tacikistanda bu farsca ilə danışmazlar. Ortaq inanc bizim enerjimizi əlimizdən alıb, bizi gücsüz buraxıb, sonra fars dəyərləri ilə üstümüzə saldırmışdır. Şah İsmayıldan başlayaraq günümüzə qədər bu saldırı qarşısında inanc planında savunmasız qaldığımız üçün bütün enerjimiz fars dilinin yüksəlişinə adanmışdır. Tam tərsinə olaraq bu sürəc içində uyqurlar öz dillərində imkanları qədər yazmışlar. Bunun nəticəsi olaraqdır ki, bugün zehni oyanmış bir Güney Azərbaycan milliyətçisi ana dilində yaza bilmir, yazmaq istəsə də. Ancaq bir uyqur öz ana dilində yazır. Nədən? Çünkü uyqurlarda ana dilində yazma sürüəkliliyi davam etmiş, bizdə kəsintiyə uğraməşdır. Uyqur inancı onu rus-çin basqısı qarşısında qorumuşdur. Bizim inancımız bizi fars dəyərlərinin, dilinin basqısı qarşısında savunmamışdır. İnanc, sadəcə bir din məsələsi deyildir. Toplumun bütün kültür kodları inancda saxlı olur. Ortaq inanc zaman içində kültürün zəif tərəflərini ortadan qaldırıb və güclü mədəniyətin dəyərlərini onun yerinə yerləşdirir. Fərqli inanc isə, bir kültürdə zəif görünən tərəfləri də rəqib inanc qarşısında daha da gücləndirir. Bu gün uyqurlarda türk kimliyinin daha güclü, türk kültürünün, türk həyat tərzinin daha güclü və bizdə isə daha zəif olmasının səbəbi budur. Bizim də bir çox kültürəl dəyərlərimiz uyqurların həyat tərzində mədəniyətində yaşamaqdadır. Bir sözlə Şiə islamı İranda türklərin asimilasionu üçün hər tür şəraiti sağlamışdır. Ancaq uyqurlarda islam uyqur kimlıiyinin bəkçisidir. Millətlər inanc dəyişdirdiklərində onların milli bilincaltı da dəyişimə uğrar. Səfəvilərdən sonra bu qorxunc fars kimliyi mərkəzli inanc qarşısında bizim milli şüuraltımız farslaşmağa başlamışdır. Farslar Səfəvi dövlətinin quruluş tarixini haqsız yerə ”fətrət” adlandırmırlar. Fətrət, iki zaman arasındakı boşluq deməkdir. Farslara görə Sasanilərdən sonrakı siyasi zaman boşluğunu səfəvilər qapatmışlar. Səfəvilərlə bizim ortaq inancımız türk dünyasından ayrılıb fars dünyası qarşısında savunmasız buraxıldı. İranda yaşayan türklərin inancı üzərinə ideoloji sınır qoyuldu.
Uyqurların böyük şəxsiyət yetişdirmə imkanları daha artıqdır. Əgər bu gün bir qadın uyqurların liderliyini üzərinə almışsa, bu heç də təsadüfi deyildir. Onlar oyanıq şəkildə öz kimlikləri yolunda ölüm-dirim savaşına çıxmışlar. Heç bir uyqur inanc planında çinləşə bilməz. Bəlkə qorxusundan, mənafeyindən dolayı çinlərin yanında yer ala bilər, ancaq onun vicdanını sarmış inancı öz içində yenə də gizlin dirəniş atəşini yaxar. Bizim milli vicdanımız farslaşır. Onminlərcə soysuzlaşmış, farslaşmış türk bugünkü milli mübarizəyə qarşı farsların yanında yer alırlar böyük cəsarətlə və bizi də ”pantürkist!” adlandırırlar.
Özətləyəcək olursaq, Doğu Türküstanda iki min ildən artıqdır oyanıq olan türklər istiqlal mübarizəsi aparır. Güney Azərbaycanda isə, beş yüz ildən artıqdır dadlı-dadlı Səfəvi röyasına dalan türklər oyanış yolunda çabalayırlar.
14.7.2009

Arif keskin, İran'da sistem içi çatışmanın anatomisi

12 Haziran seçimleri sonrası yaşananlar İran siyasi hayatında bir milat hesap edilebilir. Bu yaşananların İran devleti iç ayrışmalarda, devlet toplum ilişkisinde, siyasi davranış kalıplarında ve mücadele yöntemlerinde önemli değişiklik yaratacağı kuvvetle muhtemeldir. Rejim 1979 itibari ile farklıklarıyla doğmuş ve farklıkların çatışmaları noktaya geldiğinde tasfiye süreci yaşanmıştır. Birinci tasfiye süreci 1979-81’e kader sürmüş bu zaman dilim içinde milliyetçi, liberal ve Batıcı gruplar tasfiye edilmiştir. Devrimin ilk başbakanı Mehdi Bazergan ve ilk cumhurbaşkanı Abulhasan Bani Sadr bu süreçte tasfiye edilmiştir. 1981’den itibaren devlet tam anlamıyla Humeyni ve yandaşlarının eline geçmiştir. 1981’den sonra Humeyni yandaşları arasında da bölünme başlamıştır. İlk bölünmede devletçi ekonomiyi savunanlara sol (çep) ve piyasa ekonomisini savananlar ise sağ (rast) denilmeye başlandı. Mir Hüseyin Musevi devletçi ekonomiyi savunan grubun lideri pozisyondaydı ve Humeyni’nin desteğiyle 1989’a kadar bu grup iktidarı ellerinde bulundurdular. Bu süreçte önce Hüseyin Al Müntezeri tasfiye edildi. Muntezeri, Humeyni sonrası dini lider olacaktı ancak bu fırsat ona verilmedi ve Humeyni zamanında sistemin dışına itildi.1989’dan sonra Hameney dini lider ve Rafsancani cumhurbaşkanı oldu. Bu süreçten sonra Humeyni’nin çok yakın adamları ve devrimin kurucu kadroları olan sol grup yumuşak bir biçimde tasfiye edilmeye başlandı. Solun tasfiyesi sürecinde sağ oluşturan gruplar arasında farklılıklar yaşandı. Ticari burjuvazi ile sanayi burjuvazi çatışmaya başladı. Rafsancani sanayi burjuvazi temsilcisi olarak tüccar -molla ittifakından oluşmuş ticari burjuvaziyi savunan geleneksel sağın hedefine çevrildi. Geleneksel sağ Rafsancani’yi etkisizleştirmek istiyordu. Rafsancani bunun önünü kesmek için tasfiyeleri gündemde olan sol kesimi yeniden güçlendirme yoluna gitti. Rafsancani’nin ve yandaşlarının etkin desteğiyle sol 1997’de reformcu adıyla iktidara geldi. Rafsancani, Hatemi’nin iktidara gelmesini sağlayarak hem Hameney ve hem de geleneksel sağcılardan intikam almış oldu. Humeyni’nin gözde adamları reformcu adıyla kendileri tanıtıyorlar. Açıkça ifade etmeseler de 1989’e kadar yürüttükleri politikaların tam zıddı bir noktada olduklarını göstermeye çalışıyorlar. Reformcular, sistemin değiştirilmesinin yollarından birini Rafsancani’nin etkisizleştirilmesi olarak görüyorlardı. Reformcuların bu tutumları bütün muhafazakârın Hameney etrafında birleşmesini sağladı. Muhafazakârlar elinde bulundurdukları olanaklarla reformcuları etkisizleştirip tasfiye sürecini başlattılar. Siyaset kendi içinde ayrışma ve birleşme yaşarken İran’daki askerin özellikle devrim muhafızlarının yeni bir siyasi güç olarak doğduğunun ve Hameney ile tam bir ittifak içine girdiklerinin farkında değillerdi. Askerler ve Hameney, muhafazakârların ekonomik söyleminin halk için bir çekiciliği olmadığını düşünüyordu. Bu nedenle reform hareketine karşı hem de halkı seferber edebilecek bir söyleme ihtiyaç vardı. Bu ihtiyaç genç muhafazakâr kuşağın doğuşuna sağladı. Bunlar sosyal adalet, idari reform ve 1979’dan sonraki elitlerin tasfiyesini istiyorlardı. Bu grup Hameney ve ordunun desteğiyle 2001 yerel, 2004 meclis ve 2005 cumhurbaşkanlığı seçimleri kazandılar. Muhafazakârlar parçalandıAhmedinecad’ın cumhurbaşkanlığını kazanması İran içinde çatışmayı daha keskinleştirdi. Reformcular tam anlamıyla etkisizleştirildi. Çatışma muhafazakârların kendi içine taşındı. Ahmedinecad’ın tutumu muhafazakârları paramparça etti. 2005’ten sonra muhafazakârlar ortak politika üretme olanaklarını kaybettiler. Genç muhafazakârların devreye girmesiyle mollalar etkisizleşti. 1981’den sonra ilk molla olmayan biri cumhurbaşkanı oldu. 1979’dan sonra ilk defa mollalar meclis başkanı da olmadılar. Muhafazakâr mollaların siyasi kaderi Hameney’ın iradesine bağımlı kaldı. Mollaların da önemli bir bölümü Ahmedinecad’ı bir tehlike olarak görmeye başladı. Bu nedenle ılımlı muhafazakârlar ile geleneksel muhafazakarların önemli kısmı ile reformcuların bir bölümü arasında yakınlaşma başladı. Bunları birleştiren Ahmedinecad tehlikesi idi.Taliban benzeri bir devlet planıReformcularla yakınlaşan muhafazakarlar, Hameney ve devrim muhafızlarının da gizli bir planı olmasından endişe duyuyorlar. Onlara göre; Hameney, İslam Cumhuriyeti’nin yapılanmasından cumhuriyet bölümünü çıkarıp İslami Adalet Devleti adıyla Taliban benzeri bir devlet kurmak istiyor. Bu gruplar bunu kabullenmek istemiyorlar. Bu nedenle Hameney karşında direnebilecek güçlü bir figür olan Mir Hüseyin Musevi’nin adaylığı gündeme getirildi. Musevi cumhurbaşkanı olsaydı Hameney ve devrim muhafızlarının gizli planlarının gerçekleşmesi zor olacaktı. Bu nedenle Ahmedinecad sandıktan çıkarıldı. Hameney’nin gizli ve yavaş yavaş gerçekleştirmek istediği plan çabuk açığa çıktı. Hamney, reformcuları, ılımlı muhafazakârları ve geleneksel muhafazakarın bir bölümünü Ahmedinejad’ın ikinci döneminde tasfiye edecekti. Seçim sonrası süreç bu tasfiyeyi daha hızlandırdı ve sertleştirdi.Bu tasfiye süreci devrimden sonra Humeyni yandaşları arasında ilk büyük tasfiye olarak sayılabilir. Mehdi Bazergan ve Abul Hasan Benisade gibi kişilerin tasfiyesinden farklıdır. Çünkü onlar Humeyni’nin ilk yakın çevresi sayılmıyorlardı. Humeyni’nin yakın çevresinin tasfiyesinin ilki Hüseyin Ali Müntezeri olmuştu. Bu tasfiye de Hameney tarafından yapıldığı için büyük kopuşu yaratmadı. Daha küçük ve dar bir çevre uzaklaştırıldı. Ayrıca bu tasfiye sistem içi gruplar tarafından da destekleniyordu.Uzun sürede yumuşamaHameney bu süreçte haklılığını ispat edemedi ve hileli bir seçimi onaylayarak meşruiyetini tartışmaya açtı. Şimdilerde liderliği tartışma konusu oldu. Daha önceki tasfiyeler sistemi bütünleştirdi ve güçlendirdi. Ancak bu süreç sistemi parçalayarak zayıflattı. Önceki tasfiyelerden büyüyerek çıkan rejimin bu defa daha küçülerek çıkacağa benziyor. Çünkü tarafların arasında çok derin bir husumet oldu. Sistem içindeki bu çatışmalı ilişki sistemi ya daha radikalleşmeye veya yumuşamaya zorlar. Hameney bu denli bir tasfiye istese de rejim bunu uzun süre kaldıramaz. Kısa süreli bir radikalleşme yaşansa da uzun sürede yumuşamaya gideceği görülüyor. Arif Keskin : Araştırmacı

Ersan Erel, DÜŞÜNCƏ BAĞIMLILIĞINDAN, DÜŞÜNCƏ BAĞIMSIZLIĞINA DOĞRU GÜNEY AZƏRBAYCANIN ULUSAL HƏRƏKƏTİ

İranda seçgilərdən sonra patlaq verən olaylar, Güney Azərbaycanın ulusal hərəkətinə də güzgü tutdu. SSSR dağılandan sonra dünyada sol axınlar öksüz uşaqlar kimi bütünüylə başsız qaldılar. Özdəksəl (madi), tinsəl(mənəvi) açıdan sifira endilər. Bağlı qutularda gələn düşüncə qaynaqları bütünüylə yox oldu. Bir sözlə bütün alanlarda güc itirdilər. Ancaq bunların dünyada son yüzildə toplum içində az da olsa düşüncə dayaqları vardı. Bu azacıq dayaqlara söykənərək özlərinin düşüncə yaşamlarını sürdürə bildilər. İranda olan sol axın da o öksüsüz talei yaşadı. Ancaq bu sol axının içində özlərini yeniliyənlər(Türklər), son 20 ildə Güney Azərbaycanın ulusal hərəkətinə qoşuldular. Bir çoxları içdənliklə bu hərkətdə özveriylə çalşdılar. Ancaq bu hərkətə siyasal alalama (istitar) üçün gələnlərin gerçək kimlikləri bir hava dəyişimiylə orataya çıxdı. Siyasal özqıyımdan(intahardan) qurtulan bu kəsim, qururu oynanmış bir insan kimi etgənlikdən, edilgənliyə sürükləndilər. Bu kəsim insanlar bəlli bir düşüncənin bağımlısı olduqları üçün, sürü biçimində hərəkətə məhkumdular. Bu açıdan dünyagörüşləri dar bir düşüncə qalıbından qaynaqlanırdı. Gənəldə qarşılarında olan düşüncələri yersiz ağır qarlamalarla sırdan çıxatmaq istərlərdi. Ağızlarında yersiz siyasal sözcüklərin böyklükləri arxalarında savaddan, istəncdən (iradədən) yoxsun bir qoyun sürüsünün yaranmasına nədən olmuşdur. Bu nədənlə əskidə olduğu kimi, çağımızda da sürü biçimində hərəkət edirlər. Bildiyimiz kimi çağımızda gəlişmiş toplumlarda, bireylərin (fərdlərin) düşüncə özgürlükləri insanın özgür istənicini yasalara yansıtmaqdadır. Bu yaslarda toplumun bireylerinin bütün kəsimlərdə yer alma olanaqlarına heç bir qısıtlama qoşulu qoyulmur. Bir işçi, bir süpürgəçi bir akademikle eşit haqlarda parlament seçgilərine adaylığını qoya bilər. Toplumun bütün bireyləri çeşitli alnlarda eşit haqları paylaşır. Bununla bir akademik ad bireyin özgür sözünü önləmək yetgisini əlində tutmur. Ancaq bizim sosyal paylaşımdan yana olan solçularımız, geçən yüzildə yalnız sosyal paylaşım deyil, söz özgürlüyünə belə qısıtlma gətirirdilər. İndinin özündə belə sürü biçimində söz özgürlüynə yalnız sayqı deyil, çeşitli qaralamalarla basqı edirlər. Sol yazını İranda bütünüylə qurmadır(montajdır). Qurma olduğundan dolayı, bu yazın toplum içində ürətici yox, tükətici olmuşdur. Bu nədənlə toplumun bütün qatmanları içinə girə bilməmişdilər. Qurma yazının özəlliyində olduğu kimi uzmanlar deyil, uzman görünümndə olan qurmaçılar yetişdirmişdir. Bu qurma maşınının tanıtımın aparanlar isə bütünüylə , toplumun istəkləriylə gərəksimlərini başa düşmədən, sürü biçimində çalışırdılar. Bunun sonucunda da qurma işlikləri (fabrikaları- Partiylardan söz gedir) işçilərini sürü biçimində yersiz soluqanlarla donatıb, meydanlara tökürdülər. Mənim burada ərəyim solların düşüncələriylə deyil, bu düşüncənin mekanizmasının yanlış yerdə, uyğunsuz zamnada uyğulanmasıyladır. Yalnış yerdə, doğru olmayan çağda yersiz yatırımların sonunun boşa cıxacağı aydın olduğu kimi, sözü gedən bu axın da iflasa uğradı. Bu axının ürəkliləri, bilgililəri yanlış yatırımın olduğunu anladıqda, gerçəklərə üz tutdular. Öncə dediyim kimi bir çoxlar ürəkdən bilikli olaraq güney Azərbaycanın ulusal axınına qoşuldular. Ancaq siyasal özqıyımdan bu axına qoşulanlar, içdən olmadıqları üçün çeşitli durumlarda ulusal hərəkətdən geçmiş borcları üçün yararlanmağa çalışdılar. Bu fürsətçı sürü kəsimi illər boyu uyğun olmayan soloqanların arxasınca qaçdıqları üçün, əllərinə yeni fürsətlərin dşüdüyünü yaxşı dəyərləndirmək istirdilər. İranda son seçgilər bu fürsətçi sürünün yönünün yenə əski cığırlar olduğunu göstərdi. Evrənsəllikdən danışan bu kəsim, nə yazıq Firdosinin 1000 il bundan qabaq çizdiyi xəyalı siyasal İran sınırların içində tutuqlu qalmışdılar. Montaj düşüncələri yalnız bu sınırlar içində olduğundan dolayı, qol qanadlarını birey özgür insanca deyil, sürücə bağlı biçimdə davaranışa hərəkət etdirirlər. Ancaq bu siyasal axınının hardasa yüz ilə yaxın bir yazını olduğu üçün, Güney Azərbaycanın ulusal hərəkətinə görə bəlli məhkum sözcük davarcıqları varsaldır. Şeyx Nəsrullahca bu varsallıqdan toplumun gözlərini bərətmək üçün cinayət edərcəsinə yararlanırlar. İşlətdikləri sözcüklər əzbər olduğundan dolayı, tümcə yapıları belə çox yerdə yükləmsizdir. Ancaq yabancı donatımıyla pozlanan bu tozlanmışlar, gerçəkləri görmədən yenə donkişotcasına, bitiklər gərəyi hər herə saldırırlar. Bildiyimiz kimi İranın geçmış başbakanı olan Mir Hüseyn Musevi, bu diktador devlətin ayaqda durmasında illər boyu özveriylə çalışmışdır. Onun dönəmində çox qorxunc insancıl cinayətlər baş vermişdir. Devlətin içində gedən iç hesablaşmalar sonucu, eski başbakan cumhurbaşqanlığı seçimlərinə yumuşalmalar soloqanıyla ortaya çıxdı ( Xatemi kimi). Bundan sonra ayılar kimi qayalar altında kölgələnən sürülər, əski düşmən gördükləri admın səsdaşı oldular. Bir anda bütün qarşı güclər birləşmə gərəyi gördülər. 20 ilə yaxın Güney Azərbaycanın ulusal hərəkatı yüzlərlə ölü, minlərlə dustaq verdi. Azərbaycanın bu ulusal savaşının yanında olmaq bir yana, bu savaşı boğmaq üçün belə İran devlətiylə iş birliyinə hazır olan muxalif güclər vardı. Bütün Fars sol qurumlarıyla sağçıları da devlətlə əməkdaşlıq etdiklərini hər fürsıtdə vurğulurdular. Ancaq Azərbaycanın ayıq ulusu bu kəz bu sinsi oyuna aldanmadı. Onlar bunun Molla Nəsrətdinin yorqanı məsələsi olduğunu anlamışdılar. Bu nədənlə biz artıq öz işimizi özümüz bağımsız olaraq görəcəyik deyirdilər. Özlərini gənəl İran siyasal qurumlarına boşlu bilən sürü kəsimi isə, yenə Azərbaycanın ulusal hərkətini yox etməyə çalışırlar. Ancaq bunun “ Üzü yuxarı Tüpürcək” olduğunu bilməniz gərəkir. Bu son yüz ildə məşrutədən bu yana Farslarla hansı ortaq bir siyasal hərəktdə istəklərimizi ala bilmişik? Bu son yüz ildə onlarla iş birliyində içdən olduqlarının bənzəri (analoqu) varmi? Olmaya məşrutənin beynilərindən olan S, Təqizadə kimi biriləri də də məclis kürsüsünə qalxma sözü almışlar ? Mən bu kəsimi insanların Farslarla iş birliyinə inandıqlarında neçə nədən görürəm. Birincisi bunlar bütünüylə Farsların uyduruq tarixləri qarşısında qurursuzlaşmışlardır. Bu nədənlə Türk sözünü işlətməkdə gücənərlər. İkincisi bildikləri, siyasal, toplumsal bilgilər Fars qaynaqlı olduğundan, Türkcəyə dönərkən savadsızlaşma qorxusudur. Gənəldə bu kəsim insanlar Türkcə doğru düzgün yazmaq başarmırlar, öyrənməyə də ərinirlər. Bunlar gənəldə Güney Azərbaycnın ulusal yazınından çox bilgisizdilər. Üçüncüsü geçmiş siyasal yatırımlarının irançılıq olduğudur. Bu yatırımın ortaqlarının yanında ikinci sinif muamiləsi gördükləri üçün, məmurluq davranışından qurtula bilmirlər. Bunların burdan qurtulmaları özü bir insanlıq savaşıdır. Artıq bu kəsim insanların “Son gözəlləri” yaşlı çağlarını yaşırlar. Bu nədənlə onların ortaya atdıqları bütün siyasal terminlər zaman aşımına uğramışdır. İranda alışdıqları siyasal nostaljilərə gerçəkləri qurban vermək məntiq dışı gərək. Artıq Güney Azərbaycan Türkü bu bağımlı kəsimdən qurtulmuş sayılır. İndi Güney Azərbaycanın çağdaş gəncliyi, daha özverili, inancla, bağımsız olaraq özünün ulusal istəklərini əyilməz istənclə istəməkdədir. İranda son olaylarda səsizliyi bunun göstərgəsidir. Güney Azərbaycan gəncliyi özünün bağımsız düşüncəsiylə , öz ulusal istəkləri uğurunda dönülməz yola baş qoymuşdur. Onları bu yoldan heç nə azdıra bilməz. Çün, onlar etdikləri işlərin bilincindədilər. Onların düşüncələri özgələrin montajları deyil, Savalanın, Səhəndin, qaflantının... dğal qaynaqlarının ürünüdür. Bu bağımsız düşüncə o yurdu bağımsızlığa götürəcəkdir. Ərsan Ərel

Ersan Erel, Güney Azərbaycanın ulusal hərəkətinin sorunları(Öndərlik)

GÜNEY AZƏRBAYCANIN ULUSAL HƏRƏKƏTİNİN SORUNLARI (ÖNDƏRLİK- Dündən bü günə güney Azərbaycan)
Güney Azərbaycanın ulusal hərkətində öndərlik konusunu bir böyük sorun olaraq görənlər vardır. Güney Azərbaycanda bu sorunun çözülməsi üçün, çox ilginc önərilər belə ortaya atılır. Bütün geçmişlik boyu toplumsal, siyasal hərəkətlərdə bir öndərin olması gərksim olaraq görülmüşdür. Ancaq bu öndərlərın görəvləri toplumların toplumsal yapılarına görə, eləcə də çağına görə dəyişik olmuşdur. Örnək üçün Azərbaycan Türk toplumunun dərəbəylik dönəmində görmək istədiyi öndər korğlu söyləvində yansımışdır. O dönəm bir xanın, eləcə də bir bəyin takımerki(oliqarşı) düzəninə qarış, özdəş bir kimlik ona qarşı qoymalıydı. Biz Koroğlu kimliyində bunu görə bilirik. O dönəmin qarşı qoyacaq öndərinin fiziksəl gücü, yönətim bacarığı, danışıq bacarığı,toplumun ağrısını, sevincini paylaşacağı sənətsəl yönü olmalıydı. Bir sözlə xanın bütün güc düzəninə qarış güc olmalıydı. Dərəbəyilik dönəmində bir öndərin kimlik yapısına bu bəlirtilərin olması yetərli görünmüşdür. Bu bəlirtilər xanın eləcə də bəyin takımına qarşı qoyacaq yetərli güc ögələriydi. O dönəmin öndərində bir dış siysət bacarısının olub olmması önəm daşımırmış. Dərəbəylik dönəminin bu tipik öndərinin kimlik bəlirtilərində, çağımızın öndərinin heç bir yönünü görmək olmaz. Buna görə öndərlər çağlarının siyasal, toplumsal,gərəksimlərini qarşılaıyacaq kimliklərdilər. Bu gün koroğlu licimində bir öndər “ Sehirli xalat” çizgi filmində bir xan görnümündədir. Gənəldə baxdığıməızda bizim anlayışımız da bunun göstərgəsidir. Koroğlu haray çəkərdi, bunlarda insanlarla ünləmlə (nidyla), buyuruqla danışarlar.
Güney Azərbaycanın ulusal hərəkətinə öndərlik gərəksimi duyanların, düşüncələrinin iki nədəni vardır. Birincisi zaman aşımına uğramış fəlsəfi, toplumsal düşüncələr.İkincisi isə dinerki(teokrasi)dusuncələr. İnsan bilikləndikcə önündə olan çətinləri aşa bilir. Bilim artdıqca insan beynini uğraşdıran miflər də yox olmuşdur. Bilgisizlik insanın qoruxu qaynaqlarının başında durur. Bilimlə insan totemçilikdən gerçəklikçiliyə varmışdır.Bilimin gənəl toplumda yayqın olmadığı dönəmlərdə insanların başqa canlılarla ayrıcalıqları da çox bəlirgin olmamışdır. Bu nədənlə 20.ci yüzilə kimi, toplumbilimcilərlə filosoflar toplumu çox çeşitli canlılar kim sürü biçimində görmüşlərdir. Bunun üçün onların topluma ön gördükləri öndərlər də, bu düşüncənin özümləyiciləriydilər(Fixtenin ,Niçenin öndər anlaşyışları kimi). Ancaq toplumlarda savdalnma gənəlləşdikdən sonra , bu anlayış aradan qalxmışdır. Çün o klasik öndərlik anlayışında, toplumun bireyləri bilgisizlikdən dolayı özlərini yönətməkdə çətinlik çəkir, iradələrini canlılar kimi özgələrinə verirdilər. Toplumda gənəl bilgilənmə artıqca , öndərlik anlayışı da dəyşməkdədir. Bu dəyişim sonucu 20. ci yüzilin öndərlərilik anlıyışı, əski yüz illərlə çox ayrıdır. Bu anlayışın yayqınlaşmasına öncüllük edənlər böyük yazıçılarla qoşuqçular olmuşdur. 19. Cu yüzilin ikinci yarısının flosoflarıyla toplumbilimciləri klasik öndərlik düşncəsini yorumlarkən, yazıçılarla qoşuqçular bu aşamanı çoxdan aşmışdılar. Doğacılıq(natüralizm) axımı çağdaş öndərlik anlayışını bütn topluma yayqınlaşdırmaqdaydı. Bu yazınsal axımdan sonra gələn bütün axımlarda, bu aşama aşılmış görünür. Toplumun bireyləri çeşitli alanlarda yazıçılarla, qoşuqçuların yapıtlarının öndərləridilər. Artıq yazınsal yapıtlarda seçginlik önəmsənmir. Toplumun düşüncəsiylə duğusuna yön verən yazın,” Birylərin her biri bir öndərdir” anlayışını toplumda biçimləndirmiş, onların iradələri yaşamlarına yansımışdır. Bundan sonra bireylər səs haqqı əldə edib, öz yaşamlarının yönünü bəlirtmişlərdir. 2.ci acun savaşından sonra batı avropa klasık öndərlik anlayışına son qoydu. Ancaq bu analayışa yazın illər öncədən son qoymuşdur. B. Rosel batı Avropada Frankonun, Mosilininin, Hitlerin ölümündən sonra klasik öndərliyə son qoyulduğunu deyər. Ancaq Marksizmin 19.cu yüzildə işçi sinifi, hakim bütün sinifləri aradan aparmalıdır düçüncəsi, yenə bu saiyasal axım üçün bir klasik öndərlik tipi doğdurdu. Lenin 1903 yazdığı “ Ne etməli” kiçik yapıtında “Demokratik mərkəziyət torisində” bu öndərin doğuşunu onaylayır. O, “Partiyanı poreltariyanın yerinə,sonra mərkəzi komitəni partiyanın yerinə, ən sonunda da partiyanın gənəl yazmanını(katibini) partiyanın yerinə” geçəcəyini tasarlıyır. Bu anlayışa o dönəm Tortski qarşı qomuş, bu düzənin bir diktatorluğa varacağını demişdi. Bilindiyi kimi ilkin illərindən bşlıyaraq öndərlik adınaTarixin adlı sanlı dikataorlarindan biri (stalin) bu düşüncədən doğur. Günümüzdə də bu klasik öndərləri, bu tip ölkələrlə, dinerki ölkələrində görürük. Toplumbilimcilər çağdaş öndərliyi “V” biçimində uçan qazların düzəninə bənzədirlər. Bildiyimiz kimi qazlaral durnalar(gənəldə bir çox quş çeşitləri bu düzəndən yararlanırlar( bu biçimdə uçaraq uzun bir yol gedə bilirlər. Qurupun başında duran öndərdir. O havanı yarır, arxada gələnlər rahatca uçurlar. Öndər yorulan kimi dalı oturur, onun arxasında olan onun yerine öndərlik konumuna geçir, bununla da qurupda hər bir birey öndər konumundadır. Bunun üçün də çox uzun bir yolları dincəlmədən uça bilirlər. Çağdaş gəlişmiş toplumlarda da bilimin yayqınlaşmasından dolayı bu anlayış vardır. Çağdaş toplumlarda bilimlərin çeşitli qolları olduğu kimi öndərliklərində çeşitləri vardır. Idaman öndəri, Kültür öndəri, ekonomi öndəri...Bu nədənlə kimsə toplumun bilgisi dışında, toplum yerinə iradə ortaya qoyamaz. İnsanların gənəl bilgilənməsi dönəmindən sonra , insan iradəsinin sömürülməsinə son qoyulmuşdur. Çağdaş toplumda, toplumsal ədalətlə sosyal güvəncə insanlara özgüvən aşılamışdır. Bununla da insanlar sinifsal ayrımcılığı duymadan istənclərini(iradələrini) istədikləri kimi ortaya qoyurlar. Bir sübürgəci , işçi,... çəkinmədən kamutaydan tut, parti başqanlığına kimi adaylığını qoyur. Toplumun istəklərini yansıdan yasalar da, nəsə qısıtlamadan bütün olanaqları eşit biçimdə bütün qatılımcılara sunur. Bununla toplumda öndərlik anlayışı bir ayrıcalıq deyil, başqa alanlarda olduğu kimi, bir yarışmadır. Bünün üçün kimsə özünü başqasından üstün görmür. Gənəldə bu öndərlik anlayışını quruplar biçimində yarışmalarını görürük. Daha Marksin dediyi sinifasl savaş deyil, toplumsal bir yarışmadır. Bununla Toplumsal türə(ictimai ədalət) öz yerini gəlişmiş toplumlarda tapmışdır. Bunun üçün gəlişmiş toplumlarda kalsik anlayış, “ Sehirli xalatın” xanı kimi, gülünc durumunda bir oyuncaqdır. Gəlişmiş toplumlarda bu günün öndəri , yarinın siradan bir vaətəndaşıdır. Çağdaş toplumların öndəri Ancaq bizim yazınsal , sənətsal, toplumsal, fəlsəfi anlayışımız gəçmişdən qalma takımerkı, sıraqul(hiyerarşı)bir anlayış olduğu üçün, bunu bir qurtarış olaraq görürük. Bu bir qurtuluş deyil, öndərlik anlayışının çağsız, yersiz qavrayışıdır. Klasik öndər birylərin bütünün əli yetmzə bir mifidir. Bu miflərin yalnız elçiləri deyil, onların bir bəlirtiləri də varlıqlarının gəstərgəsidir.(Xanın təsebehi) Ancaq çağdaş öndər isə tolumun içində yaşayan bireydir. Bunun üçün çağımızda bilginin gənəlləşməsindən dolayı, bireylər insanlar arasında ayrıcalıqarın varlığını mənimsəmir. Bünün üçün bəlləyimizdə olan klasik öndərlik anlayışına uyğun kimsələr axtarırıq. Ancaq çağın gərəyi öndərlər toplumun içində yaşıyan bir bireylərdir. Beynimizdə karızmalı klasik öndərlərin tasarımını pozmadığımza görə, elə birilərini axtarib, axtardırıq. Çağımızda hər dönəmin , hər alanın bir öndəri vardır. Bu dönəmləri nəzərə almadan öndərlik axatararsaq, quzeydə yaşanmışı güneydə də yaşıya bilərik. Gördüyümüz kimi quzeydə devrim dönəminin öndərləri, yapılanma dönəminin öndərləri deyildilər. Toplumu mifik anlayışına dayalı kəsimin də çabaları bu öndərləri qoruya bilməz. Çün bu anlayış toplumda gənəl bir anlayış olma özəlliyini daşımır. Güney Azərbacanda bu öndərlik özlmi də, gəçmişdən qalma yazının, əkinin, siysal, toplumsal dşüncələrin ürünüdür. Bu nədənlə hansısa bir oyunlar gərəyi klasik öndərlər bəzəyib meydana çıxaranlar, yarın onları endirənlər olacqlardır. Bu gün güney Azərbaycanın ulusal hərəkətinidə aşılmaz bir sorun olaraq görünən bu konu, hərəkətin gərəksim duymadığı bir konudur. Babəklərin, koroğluların, səttarxanların,... nisgiliylə bəslənən düşüncələr, oymaqçı anlayışlarla bunu sorun olaraq görürlərdir. Güney Azərbaycanın ulusal hərəkətində bu çox gerici anlayışın qaynağı isə, takimerki düşüncə düzəninin, “İlişgilərin,İlkələrə” (rabitələrin, zabitələrə)üstün tutulmasından qaynaqlanır. Geçmişdə sosyal paylaşımdan yana olan düşüncə iyələrinin,( ulusal hərkətə qatılan solçular) bu düzənə qulluq etmələri isə şaşırdıcıdır. Bu insanlar dünənə kimi toplumda sınıf ayrıcalıqlarının qaxmasından yanaydılar. Ancaq bu gün bunlar yaranmış Azerbaycan qurumlarında seçginliyə can atan kimsələr konumundadılar. Bunalrın olduqları qurumlarda da “ çırkin başqa”düzəni sürdürülməkdədir. Əski çağların insanlar arasında ilkəl ilkələr olan “ işlədib, işləmək” ilkələri bunların sürdürdükləri siyasətin təməlindədir. Çağın uyğar insanının çağdaş insana baxışaçısı isə , “Əməkdaşlıq” ilkələridir.Bir sözlə, kimsəni işlədib, kimsəyə işləmək deyil, bütün insanlarla iş birliyində olmaqdır. Nə ayzıq ,bizim musiqimizin, yazınımızın, gələnəklərimizin, törələrimizin , siyasal, inanc baxışaçmızın içində bu ayrıcalıq vardır. Bu nədənlə bizim danışqlarımızda(diyaloqlarımızda) ünləm vurğusu çox ağır biçimdə işlənməkdədir. Bu gün çağımızın böyük aybı olan yaltaqlıq yazını da bu ğndərlik anlayışımızdan qaynaqlanlr. Biz bu anlayışlardan qurtarmadığımız sürəcə, içimizdə olan çelişgilər bizi bir birimizə düşürəcəkdir. Bu nədənlə çağdaş ölkələrdə olan toplumsal yazını dərindən toplumumuza axtarmalıyıq. Bunu incəliklə axtarmasaq, yaşadığımız dönəmin çelişgiləri baş qırımımız olacaqdır. Bizim öndərlik anlayışımızda etgili olan ikinci etgən isə,dinerki(teokrası) düşüncəsindən qaynaqlanır. Bildiyimiz kimi bu anlayışda bireylərin özəl istəncləri(iradələri) sıraqulluq bir düşüncə düzənənə bağlanmışdır. Bu Sıraqul düzənin başında kimliyi bilinməz bir güc uydurulmuş. Ondan sonra bir kəsim insanlar bu düzənin aşağı qatlarında onu sırayla özümsəyirlər.Syadamlıq(şəfaflıq) anlayışından uzaq olan bu düzəni istədikləri kimi yönədirlər. Buna görə çağdışı bu insan istəncini sömürən bu anlayış, artıq gəlişmiş toplumalrda öz mağaralarına sürülmüşlərdır. Güney azərbaycanda bu sıraqul inancın olduğundan dolayı, orada bu klasik öndərlik anlayışı gündəmdədir. Güney Azərbaycan bu gün ulusal oyanış aşamasındadır. Bu aşamanın öndərləri onun, düşünürləri, qoşuqçuları,, yazıçıları,siyasətçiləri, ekonomistləri,...dirlər. Güney Azərbaycanın ulusal hərəkətində sorun olan bu qonu, yalnız dünyaya baxışaçımızı yenilyərək, çağdaşlaşmaqla olasıdır. Bu sorunu yaradanlar,oymaq düşüncəsi, çərçi alverini önəmsəyənlərdən qaynaqlanır. Kürəsəlləşmə dönəmin çağdaş öndərliyini qurplar etməkdədir. Bu siyasal quruplar bütün iç, dış izləncələrini topluma saydamlıqla sunandan sonra, toplumun incələməsi sonucu onayıyla seçilir. Bu öndərliyin yaşı isə, sunulan izləncələrin etgin güncəlliyilə bilinər. Çağdaş öndər buyuruq ağası yox, toplumun qulluq işçisidir. Bu işçilik sürəsini də toplum bəlirtər.

DAK-ın Babək Xürrəminin doğum günü münasibəti ilə Yardımlıya rəmzi yürüşü

Dünya Azərbaycanlıları Konqresi (DAK) 7 iyul 2009-cu il tarixində Azərbaycanın güneyi ilə sərhəddində yerləşən Yardımlı rayonunun, “Topxana” yüksəkliyində Güney Azərbaycan türklərinin milli mübarizəsinə dəstək aksiyası keçirib. Zirvənin özəlliyi böyük bir milləti ayıran tikanlı məftillərin digər tərəfində qalmış Güney Azərbaycanı görməkdir. Zirvədə Güneyə doğru Azərbaycan Respublikasının dövlət himni aksiya iştirakçıları tərəfindən səsləndirilmişdir.
Aksiyaya yüzlərlə DAK üzvü, güneyli soydaşlarımız, habelə rayon sakinləri qatılmışlar. Azərbaycanın dövlət bayraqlarının çoxluğu ilə fərqlənən aksiya sərhədə yaxın yerdə keçrildiyi üçün Azərbaycanın güneyindəki sərhəd məntəqələrinin əhalisi aksiyanı əyani olaraq izləyə bilmişlər. “Güney Azərbaycan türkləri milli haqlar uğrunda mübarizə formulu kimi “Bəzz qalası”na yürüşdən istifadə edir və bizim aksiyamız onlara dəstək məqsədi daşıyır. Biz Dünya Azərbaycanlılar Konqresini, media nümayəndələrini, gəncləri və cavanları buraya ona görə çağırıb topladıq ki, onlar öz tarixlərini əyani surətdə görsünlər. Çünki bu hiss ürəkdə doğulandan sonra onun qarşısını heç cür almaq mümkün deyil. Burada biz DAK olmaqla, hər zaman keçirdiyimiz rəmzi yürüş ənənəsi kimi , bu gün yeni bir ənənənin təməlini qoyuruq ki, hər il elə burada - “Topxana” zirvəsində Babək qalasına dəstək toplantısı keçirək”; - deyə DAK həmsədri Sabir Rüstəmxanlı keçrilən aksiyanın mahiyyətinə toxunub. DAK həmsədri S. Rüstəmxanlı aksiyaya qatılan jurnalistlərə açıqlama verərək mövcud İran adlanan yerdəki rejimini insan haqlarının amansız qənimi adlandıraraq, beynəlxalq ictimayyəti Güney Azərbaycan türklərinin durumunu diqqətdə saxlamağa çağırıb. Yüzlərlə insanın qatıldığı aksiyada iştirakçı olan güneylilər İran adlanan yerdə mövcud rejimi bölgədəki milli azlıqların haqlarını kobud şəkildə tapdamaqda ittiham ediblər. “Bu aksiya sözün tam mənasında Güney Azərbaycan türklərinə dayaqdır və hazırda bizimlə paralel Güney Azərbaycanın bütün iri şəhərlərində analoji aksiyalar keçrilir. Çox təəssüf ki, bu günlər radio və televiziyalardan gələn Çində Uyğur Türklərinə qarşı törədilən vəhşiliklər haqda xəbərləri eşidirik və bu bizi çox sarsıdır. Orada çinlilər Uyğur Türklərini qanlarına qəltan edirlər. DAK olaraq yaxın vaxtda bu məsələyə də öz reaksiyamızı bildirəcəyik. Biz bu gün sizinlə tarixin bir addımlığında dayanmışıq. Bu gün Azərbaycanın güneyi qaynayır. Tehran rejimi parçalanmır, o, partlayır, partlayacaq da. Və oradan ən böyük və ən başı uca çıxan Azərbaycan Türk milləti olacaq. Deyirlər ki, Tehran, Qəzvin, Şiraz qarışıb bəs nə üçün Təbriz ayağa qalxmır. Bunu da bilməlisiniz ki, Təbriz qaynayır. O öz istəyi ilə ayağa qalxacaq. Təbriz bu gün Kərrubi demir, Mirhüseyn demir. Təbriz “Haray, Haray mən Türkəm” deyir. Təbriz fars dövlətini çökdürməyə, türk dövlətini qaldırmağa çalışır. Təbriz Bakıyla, Ankarayla, İstanbulla, Orta Asiya ilə , Uyğurla birgə hərəkət edir. Onların öz şüarları, öz yolları, öz istəyi vardır ”, - deyə DAK Daimi Şurasının sədri Əjdər Tağızadə güneydəki son durum barədə açıqlama verib. Aksiyada “İran adlanan yerdə milli zülmə son qoyulsun”, “Güney Azərbaycan türklərinin milli, insani haqları tanınsın” kimi şüarlarla yanaşı, “Azərbaycan bir olsun, paytaxtı Təbriz olsun” da şüarları səslənib. Dəstək aksiyası başa çatdıqdan sonra tədbir bədii hissə ilə davam edib.

Araz Aslanlı, İran-AB gərginliyi

Prezident seçkisindən sonra İranda baş verən hadisələr Avropa Birliyi dövlətləri tərəfindən diqqətlə izlənilir. Ara-sıra bu dövlətlərin İranda insan haqlarının pozulması ilə bağlı ciddi bəyanatı da səsləndirilir. Amma İran rəsmiləri hakimiyyətdaxili gərginliyi və həyəcanı yatırtmaq üçün xarici düşmən axtarışından vaz keçmir. Xatırlanacağı kimi İranın Ali Dini Rəhbəri Ayətullah Xamanei seçkilərdən sonra ilk cümə namazında ABŞ və Böyük Britaniyanı düşmən kimi təqdim etdikdən sonra İngiltərə ilə İran arasında münasibətlər gərginləşməyə başladı. İran rəsmiləri Britaniyanın Tehrandakı səfirliyinin 2 əməkdaşını ölkədən çıxardı və rəsmi London da eyni addımı atmağa məcbur oldu.

Bu hadisədən sonra İranın hüquq mühafizə orqanları Britaniyanın Tehrandakı səfirliyinin yerli əməkdaşlarından 9 nəfərini həbs edərək onları “İranda rəngli inqilab törətməkdə və xarici kəşfiyyatla əməkdaşlıqda” ittiham etdi. Bu məsələ Britaniya və AB üzvü ölkələrin ciddi etirazlarına səbəb olduqdan sonra İran rəsmiləri onların bir qrupunu azadlığa buraxsa da, rəsmi Londonun bildirdiyinə görə hələ də 2 nəfər həbsdə qalır.
Dünən İranda cümə namazı zamanı Ayətullah Əhməd Cənnəti bir daha Britaniyanın Tehrandakı səfirliyində işləyən İran vətəndaşlarının son hadisələrdə əllərinin olduğunu vurğulayaraq bildirib ki, onlar mütləq mühakimə olunmalı və cəzalandırılmalıdır. Elə həmin gün AB ölkələri İranın Avropadakı bütün səfilərini çağıraraq öz etirazlarını bildiriblər. Avropa Birliyinin rəsmiləri təşkilata üzv 27 ölkənin Tehrandakı səfirlərini geri çağırması barədə Britaniyanın təklifini də nəzərdən keçirirlər.
İranda baş verən hadisələrin bu ölkənin xarici əlaqələrinə təsiri indidən özünü göstərməyə başlayıb. İranda hərbiçilərin son zamanlar xarici siyasətə qarışmasını nəzərə alsaq AB ilə müvəqqəti əlaqələrin kəsilməsi nüvə proqramının inkişafında İran rəsmilərinə də sərf edir. Belə ki, yaranmış vəziyyətdə əlaqələrin kəsilməsi danışıqları bir müddətdə arxaya ata bilər. Əlbəttə bu siyasət İranda hərbiçilərin istəyidir və onlar hadisələrin belə inkişafının İranın daxili məsələlərinin həllinə yardımçı olacağına inanırlar. Seçkilər zamanı və seçkilərdən sonrakı hadisələr nüvə danışıqlarıni 5 aydan çoxdur ki, dayandırıb. Növbəti qalmaqalların da meydana çıxması bu danışıqların müddətinin uzanmasına xidmət edə bilər. Qeyd edək ki, bu dönəmdə İranın nüvə fəaliyyəti dayanmadan davam edib. Danışıqlar prosesinin dayanması isə, bir yandan İrana hərbi müdaxilə riskini az da olsa artırır, amma digər yandan İranın nüvə proqramını nəzarətdən kənar şəkildə inkişaf etdirməsinə imkan yaradır. Bu isə öz növbəsində İranın indiki rəsmilərinin bu risklə qarşı-qarşıya qalmaqdan çəkinmədiklərini göstərir.

Elnur Eltürk, İran nə üçün İsrail prezidenti Şimon Peresin Azərbaycan səfərinə ciddi etiraz edir

Artıq neçə vaxtdır ki,İran İslam Respublikasınin siyasətçiləri və hərbiçiləri İsrail prezidenti Şimon Peresin Azərbaycana səfərinə etiraz edir. Burada İranın hərəkəti və etirazı cox gülməli görsənir. İran burada bir şeyi unudur ki, Azərbaycan müstəqil və milli maraqlarına cavab verən ölkələrlə əlaqələr qura və münasibətlərini genişləndirə bilər.
İranın Azərbaycanın daxili işlərinə qarışması birinci dəfə deyil. Biz bunun bir neçə dəfə şahidi olmuşuq. Ozüdə İran daxili işlərə qarışmaqla bərabər təxribatlarlada məşğul olub. Bir neçə ay bundan öncə SEPAH-ın təsirində olan və onlardan maliyyə yardımı alan “Səid Dəstəsi” deyilən radikal-terrorcu dəstənin ifşa olunması və təkzib olunmaz faktlarla Azərbaycanın buna ciddi etiraz etməsi İranın bir daha mahiyyətini ortaya qoydu. İran əgər Azərbaycana dost və mehriban qonşuluq prinsiplərindən yanaşdığını bildirsədə, amma biz təcrübədə bunun başqa şeylərin şahidi oluruq. İranın müxtəlif informasiya vasitələri və xüsusi ilə “SƏHƏR” kanalı və onun heyyəti Azərbaycanda təxribatı işlərlə məşğuldur. Kanal gecə gündüz antiazərbaycan,antitürkçülük ideologiyasının yayımını həyata keçirir.
İsrail prezidenti Şimon Peresin səfəri ilə bağlı İran ordusunun Silahlı Qüvvələrinin Qərargah Rəisi general Firuzabadinin tələbələr qarşısında çıxış edərək,səfərlə bağlı məsələyə toxunaraq İsrailin məqsədi iki müsəlman ölkəsinin arasını vurmaqdır deyə çıxışını davam etdirən general neçə vaxtdır ki, Azərbaycan rəsmilərindən tutmuş içtimaiyyət nümayəndələrimiz tərəfindən İran siyasətçilərinin nəzərinə ünvanlanan İran nə üçün işğalçı ermənistanla strateji-iqtisadi və hərbi əlaqələrini gücləndirir və İrəvanı hər cür imkanlarla təmin edir. İran buna bir mənalı olaraq cavab vermir. Bundan sonrada verməyəcəkdir.
Amma unutmaq olmaz ki,İsrail Azərbaycanın haqq səsinin beynelxalq məsələlərdən həll olunmasında və bir mənalı olaraq Qarabağ məsələsində Azərbaycanın xeyrinə çalışan dövlətlərdən biridir. Şimon Peresin Azərbaycanda səsləndirdiyi fikirlərdiə bunu sübut etdi.
Qarabağ savaşı başlayanda nə qədər Bakı yəhudiləri bizim tərəfimizdən döyüşürdü və elə təkcə, Azərbaycan Milli Qəhrəmanı,tankcı Alberti misal gətirmək olar. Belə misalların sayı yüzlərlədir.
Cox maraqlıdır bu yaxınlarda Ermənistan prezidenti Serj Sarkisiyanın İrana geniş tərkibdə səfər etməsi və 30 yaxın strateji-iqtisadi əhəmiyyətli müqavilənin imzalanması,iki ölkə arasında əlaqələrin inkişafına geniş imkanları açır və artıq İran qazının Ermənistana nəql olunması ilə bağlı 400 mln dollar dəyərində proyektin reallaşması ilə bağlı işlər gedir. İranın Ermənistanı ayaq üstə saxlamaqda məqsədi nə ola bilər və bunun strateji cəhətdən analiz etdikdə ortaya bir cox şeylər çıxır.

- Cənubi Qafqazda balansın Ermənistanın xeyrinə dəyişməsi- Gürcüstan artıq demokartik və NATO ya inteqrasiya xətti tutmuş bir dövlətdir. İranla münasibətlərin qursada,amma onun bir mənalı olaraq amerikaya-avropaya üz tutması,iranın dövlət maraqlarına cavab vermir.

- İran Ermənistan vasitəsi ilə bölgədə mövqelərini gücləndirmək istəyir və bölgədə gedən proseslərdə iştirak etmək istəyir.

- İranın daxilində yaşayan 35 milyon cox azərbaycan türklərinin prosesdən kənarlaşdırılması,daxildə milli hərəkatın güclənməsinin qarşısının alınması,iki dövlətin strateji maraqlarını birləşdirir.

- iki dövlətin rəsmi ideologiyasının əsas prioriteti olan Türk millətinə nifrətin patologiyasının ortada olması

- Azərbaycanın güclənməsi və inkişafı iki ölkənin maraqlarının ziddiyyət təşkil etməsi və narahatçılığı

- Amerikanın və Qərbin Azərbaycanın iqtisadi həyatında çəkisinin artması,xarici siyasətinin avroatlantik məkana inteqrasiya etməsi rəsmi Tehranı narahat edir.

- Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin işğal altın qalması və ermənistanın xeyrinə həll olunması İranın tam şəkildə maraqları ilə uzlaşır-Azərbaycanın bir neçə yerə parcalanması,iranın siyasətçilərinin arzuladığı tarixi istəkdir. İran bununlada özü üçün təhlükənin aradan götürldüyünü və Güney Azərbaycan məsələnin bir dəfəlik həll olunacağını düşünürlər. Bu gün Güneydə milli hərəkatı təsir edən bir neçə faktor varsa,onlardan ən başlıcası Qüzeydə müstəqil türk dövlətinin mövcudluğudur.

Çünki,İranın Cənubi Qafqazda ən çox cəkindiyi və ehtiyyat etdiyi dövlət Azərbaycandır. İranın ideoloji və siyasi mərkəzləri bütün var güclərini ortaya qoyublar ki, Azərbaycanda radikal dini cərəyan və özünün nəzarəti altında olan təşkilatlara geniş meydanlar açılsın. İran heç vaxt razılaşa bilmir ki,qonşulugunda modern,demokratik və iqtisadi güçə malik dövlət olsun. İran xüsusi ilə təşkilatlar vasitəsi ilə təsir etmək istəyir. İranın Livanda və Fələstində HİZBUllAHI və HƏMASI dəstək verməsinin əsas səbəblərindən biridə öz nüfuzunu bölgədə itirməməsi və proseslərə bir başa təsir etmək istəyir. Amma Azərbaycan reallığı tamam başqadır və İranın belə bir bir imkanlara malik olması qeyri-mümkündür. Onun üçün içtimai-sosial zəmin yoxdur. Azərbaycan cəmiyyətində İrana etirazpsixologiyası və bu dövlətdən uzaq durmaq fikri həmişə yüksək olub. Bundan sonrada olacaqdır. Azərbaycanda dili-qanı bir olan Türkiyə yə sevgi olduğu qədər İrana hec vaxt bu münasibət olmayacaqdır. Çünki,mahiyyəti onsuzda qatımillətçilik və irqçilikdən şirə alan bir dövlətə sevgi ola bilməz.
Hələ Azərbaycan müstəqilliyini yenicə élan etdiyi vaxt,iran öz mövqelərini gücləndirə bilmişdir. Amma Azərbaycan gücləndikcə,öz ordusunu və təhlükəsizlik sistemini qurandan sonra İranın mövqeləri zəifləməyə və rəsmi Bakı ilə hesablaşmağa başladı.
Proseslər elə gətirdi ki,İranında zənn etmədiyi bir dövlət yaranmağa başladı. Bu Azərbaycan Dövlətidir

AZƏRBAYCANÇILIQ HAQQINDA DÜŞÜNCƏLƏR . Yasəmən Qaraqoyunlu

Azərbaycançılıq-Azərbaycan türklərinin- Azərbaycanın tarixi etnoqrafik və etnokültür coğrafiyasında öz milli dövlətini qurmaq və öz mədəniyyətini inkişaf etdirmək ülküsüdür.
Azərbaycan ərazisi 1813-1828-ci illərdə 1813-cü ildə Gülüstan 1828-ci ildə Türkmənçay müqavilələri ilə İran və Rusiya imperiyaları arasında parçalanmışdır. Tarixi mənbələrə əsasən parçalanmadan öncə Azərbaycan ərazisi 410 min kv.km. olmuşdur. Parçalandıqdan sonra Quzey Azərbaycan ərazisi 130 min kv.km. Güney Azərbaycan ərazisi 280 min kv.km. olmuşdur. Azərbaycançılıq 50 milyonluq Azərbaycan türklərinin bu parçalanmış əraziləri birləşdirmək uğrunda mübarizəyə səfərbər etmək ideyasıdır.
Azərbaycançılıq - e.ə.II minllikdə Şərqi Rusiya çölllərindən Azərbaycan coğrafiyasına köç edərək 3 min ilə yaxındır ki, yerli türk sivilizasiyasını, türk etnoslarını, türk dövlətlərini, dilini məhv etmək, onun tarixi ərazilərini və mədəniyyətini qəsb etmək məqsədilə fəaliyyət göstərən Ariyan irqçiliyinə qarşı - Azərbaycan türklərinin müqavimət hərəkatıdır.
Ariyan irqçiliyinin çağdaş ideoloji- siyasi konsepsiyası Paniranizm ideyası- dövlət modeli Əhəməni və Sasani imperiyalarının yeni davamı və varisi olan İran dövlətidir.
Azərbaycançılığını ideya qaynağı türk milli mədəniyyəti dünyagörüşü və fəlsəfəsi ruhudur. Azərbaycan dövləti türklərin tarixin ayrı-ayrı dönəmlərində subetnos və ya superetnosa çevrilərək. Azərbaycan ərazisində qurduqları dövlət və imperiyaların- Aratta, Midiya, Manna, Sakasena, Səlcuqilər, Atabəylər, Qaraqoyunlular, Ağqoyunlular, Səfəvilər, Əfşarlar, Qacarların, Azərbaycan Milli Cümhuriyyətinin varisi və davamıdır.

Bütöv Azərbaycan məfkurəsi panfarsizmin qaynağı olan Ariyan irqinin üstünlüyü düşüncəsinə və türk üzərində ağalığına, müstəmləkəçiliyinə qarşı bir savaşdır.
Bütöv Azərbaycan düşüncəsi Qərb və sovet tarixşünaslığında uydurulmuş hind-avropaid tarix konsepsiyasının ortaya qoyduğu Ariyan irqininin və mədəniyyətinin üstünlüyünü inkar edir. Ariyan kültürünün assemilyasiyasına qarşı çıxır və türkün etno-kültürəl etno-coğrafik və dini bütünlüyünün təmin edilməsi ideyasını əsas tutan yeni tarix konsepsiyasına söykənir. Müasir İran mədəniyyəti əsrlərdər ki, türklərlə farsların birgə formalaşdırdığı müştərək mədəniyyətdir. Lakin bu mədəniyyətdən daha çox fars milləti yaralanmış, türk milləti və mədəniyyəti milli azlıq və müstəmləkə halına düşmüşdür. Məhz buna görə də bütöv Azərbaycan dövlətçiliyi təkcə tarixi ərazilərimizin İrandan ( Farsistan) ayrılmasından yox, həm də mədəniyyətimizin İran (Fars) mədəniyyətindən ayrılmasından və mədəniyyətimizə sahib çıxmağımızdan keçir.
Azərbaycan kimlik şüurunun təməlləri o zaman sarsılmaz olacaqdır kiё Azərbaycan türkləri qlobal ümumdünya mədəniyyətinin vəhdəti dövrü olan XXI əsrə İran mədəniyyəti adı altında yox, Azərbaycan mədəniyyəti adı altında daxil olacaq. Bu, gələcək bütöv Azərbaycan dövlətçiliyinin və kimlik şüurunun formalaşması üçün keçilməsi zəruri olan qıl körpüsüdür. Bu qıl körpüsünü keçərsək, üçüncü minillik «türk mədəniyyəti dövrü» olacaq.
Vahid ümumdünya sivilizasiyası zəif, lokal milli kültürlərin sıradan çıxması, güclü kültürlərin isə dialoq və sintezidir. Türk kültüründə «Qızıl Orta», «Qızıl Körpü» olacaq bütöv Azərbaycanın mövcudluğu ilə türk kültürü dialoq və sintez sistemində yeni keyfiyyət və xüsusiyyətlər qazanaraq daha da güclənəcək. Və çağdaş ekoloji, kultroloji katastrof keçirən planetin xilasında önəmli tarixi rol oynayacaq.
****Bütöv Azərbaycan dövləti bir şiə, məzhəb dövləti olmayacaq. Bütöv Azərbaycan düşüncəsinin əsas dayaqlarından biri də İslam dini, mədəniyyəti və fəlsəfəsidir.
Bütöv Azərbaycan düşüncəsi əsrlərdir İslamda suni şəkildə yaradılmış və düşmənlərin mənafeyinə xidmət edən təriqət və məzhəb ayrılıqlarına, çatışmalarına qarşıdır. Bütöv Azərbaycan ideyası əsrlərdir islamda aparılması zəruri olan islahatların həyata keçirilməsini özünün qayəsi hesab edir. Bütöv Azərbaycan düşüncəsi milliyyətçiliklə ümmətçiliyin sintezinə nail olmaqla əski ümmət dövləti deyil, modern millət dövlətini yaratmağı hədəfə alır.Bütöv Azərbaycan düşüncəsi bütöv İslam düşüncəsinə söykənir və bütöv Azərbaycan dövlətində bütöv İslam dini konsepsiyasına söykənən siyasət yürütməyi əsas götürür.
Bütöv Azərbaycan insanın İslam təfəkkürü bütöv İslama söykənəcək və şiələr, sünnilər bu dövlət içində bərabər yaşayaraq islam dininin daim yaşarlığını təmin edəcəklər.
****Bütöv Azərbaycan İslam Konsepsiyası Xomeyninin «Hər yer Kərbəla, hər gün Aşura» şüarını rədd edir. Xomeynizm bu şüarla İslamı terrorist, radikal, barışmaz və dünya ilə ziddiyyətlər törədən din kimi təqdim etməklə İslama böyük zərbə vurmaqdadır.Müasir İranın İslam konsepsiyası Xomeynizm ideologiyası ilə fars mifologiyasının sintezi olaraq fars-islam modelini ortaya qoymuşdur. Fars-islam modeli olan Xomeynizm ideologiyası Azərbaycan türklərinin milli mənafe və təhlükəsizlik strategiyası ilə ziddiyyət təşkil edir. Bu model Güney Azərbaycan türklərinin tarixi və kimlik şüuruna zərbə vurur. Güney Azərbaycan öz gələcəyini Xomeynizm modelinə tapşıra bilməz, öz milli problemlərini bu model içində həll edə bilməz. Bütöv Azərbaycan düşüncəsi yeni bütöv İslam dini konsepsiyasına söykənir və İslamın Azərbaycan modelini yaratmağı hədəf alır.Bütöv Azərbaycan İslam modeli İslam dinini İran-fars ideologiyası olan Xomeynizmdən xilas edərək, İslamın əsl simasına qaytarılmasını əsas götürən islahat və cihad modelidir. İslamda terrorizm yoxdur. Bütöv Azərbaycan insanı terrorizmə yox deyir. İslam sevgi dinidir. Sülh və barış dinidir. İslamda Allaha və insana sevgi və inanc, müxtəlif etnos və kültürlərə hörmət və dözüm vardır. Bütöv Azərbaycan İslam modeli bütün planetdə barış, sülh, dialoq və insan azadlığı üçün cihad etmək düşüncəsinə söykənir.
****Azərbaycan öncə Azərbaycan türklərinin ürəklərində və düşüncələrində birləşməlidir. Bunun üçün isə ürəyimizdə Azərbaycançılığa sevgi- Paniranizmə nifrət olmalıdır. Bütöv Azərbaycançılıq yalnız kamil insanların daşıya biləcəyi elə ideoloji- fəlsəfi dəyərlər toplusudur ki, bunu daşıyan şəxs üçün Vətən birliyi, Milllət birliyi, ədalətçilik (düzlük), siyasi həmrəylik bütün dəyərlərdən daha önəmlidir. Bütöv Azərbaycançılıq Azərbaycanın tarixi-etnik ərazilərində Azərbaycan dövlətinin bərqərar edilməsi ilə Şərq-Qərb sivilizasiyalarının sintezi, Avropa və Asiya arasında körpü və dialoq mərkəzi, Qərb və Şərq, Şimal və Cənub Türklüyünün coğrafi baxımdan bütünləşməsi və tarixi Turanın yenidən gerçəkləşməsidir. Bütöv Azərbaycan davası bütün Türklüyün çağdaş davasıdır.Güney Azərbaycanın istiqlalı təkcə Bəzz qalasına yürüşdən yox, həm də ruhumuzdakı, mədəniyyətimizdəki Paniranizmə qarşı yürüşdən keçir. Düşüncələrimizdəki, məfkurəmizdəki Azərbaycançılıq Məbədinin qurulmasından keçir. Azərbaycançılıq Nuh və Yasəf perğəmbərlərdən, Zərdüşt fəlsəfəsindən, Kəngər dövlətçilik təcrübəsindən, xürrəmiçilik, hürufiçilik və Qızılbaşçılıq hərəkatını da içinə alarq Şah İsmayılın, Nadir Əfşarın, Şeyx Xiyabaninin, Məhəmmədəmin Rəsulzadənin, Seyid Cəfər Pişəvərinin və Elçibəyin söykəndiyi tarixi-siyasi etnokültürəl və fəlsəfi görüşlərin sintezidir.

Hikmet Ibrahimoqlu Allahverdiyev (Kengerli), Diktator Ehmedi Necatdan Kim Qorxur?

Bilindiyi kimi 12-iyunda Iranda gözlenilen Prezident seckileri kecrildi. Ertesi günü seckilerin neticesi Ehmedi Necatin qelebesi ile ictimaiete shadyanaliqla elan edildi. Seckilerin bele sonluqla bitmesinden teecüblenen müxalifet, seckileri boykot etmek ücün kücelere axishdi. Iranda kecrilen prezident seckilerinin neticelerini uzaqi göre bilmeyen idealistler evvelceden özlerine mexsus sherhler vere bilerdiler. Rejim seckilerin evvelinde demokratik mühit ve abhavani süni olaraq sergilemeye bashladai; Evvelce namizedler qeydiyyata alindi. Cusha gelen namizedlerin sayi hetta 475-nefere catti. Sonra Konstitusiyanin Qoruyuculari Meclisi seckilerde ishtirak etmek ücün esasen dörd neferin namizedliyi üzerinde dayandi. Seckilerin maraqli ve heyecanli görüntüsünü yaratmaq ücün yeterince siyasi reqabetin improvizasiyasini sehneleshdirdiler. Belelikle gelecek namizedlerin ücü Iranin eks siyasi xadimleri, biri ise hazirki prezident idi.
Namizedlerden birincisi Ehmedinecadla ciddi reqabet apara bilecek Musevidir. Ücüncü namized Islam Inqilabinin Keshikcileri korpusunun kecmish komandiri Möhsün Rezai, nehayet dördüncü namized Parlamentin kecmish spikeri, islahatperest, Milli Etimad Partiyasinin sedri Mehdi Kerrubidir.
Seckilerde süni olaraq Avropa sayaqi atmosver yaradilsa da, Sherq sayaqi koloritlerden de mehrum edilmedi. Bele demek olar ki, tebliqat kompaniyasi zamani elektron shebeke sistemlerine maneeler qoyulurdu. Buna sebeb ise ehalinin yerli metbuat ve televiziyalara etibar etmemesi idi. Namizedlerin secki qerargahlarindan esasen internet vasitesile secicilerle temas saxlanilirdi.
Irandaki rejim bashcilari 2008-ci ilden toplanilaraq saxlanilmish 400.min kortofu (yer almasi) kend yerlerinde yashayan ehaliye paylamaqa bashladi. Bu sebebden Ehmedinecatin siyasi reqibleri onu ölkenin mezlum insanlarini satin almaqda günahlandiraraq “Kortofa Ölüm!” shuarlari altinda bir-nece aksiya kecirdiler.
Seckiler zamani canlanma kifayet qeder hiss olunurdu. Mehz buna gore seckilerin kecrilme vaxtini uzatmaqa mecbur oldular. Secicilerin 85% menteqelerde ses verdiler. Analitikler hesab edirdiler ki, secicilerin aktivliyi ve vaxtin uzadilmasi Musavinin qelebesile yekunlasha biler.
Secki menteqelerinin baqlanmasindan sonra Mir Hüseyin Musevi qalib olmasi haqda cixish etdi. O, iddia ederek bildirdi ki, secicilerin 65% sesini toplamishdir. Bunun hemen ardindan ise rejimin informasiya agentlikleri Musevini tekzib ederek bildirdiler ki, seciciler seslerinin 62,6% Ehmedinecata, 33,8% Museviye, 1,7% Rezaiye ve 0,9% Kerrubiye vermishdirler.
Neticelerin elanindan sonra qalib ve meqlub olan terefler Tehranin kücelerine axishdilar. Qelebeye hesr olunan mitinqde on minlerle Ehmedi Necat terefdarlari ishtirak edirdi. Bununla yanashi Musevi terefdarlari da “Redd Olsun Diktator!” ve “Ehmedinecat ölkeni rahat burax!” shuarlari altinda yürüsh mitinqlere bashladilar. Onlar Islam rejiminin seckileri saxtalashdirmasina emin idiler.
Saxta seckileri boykot eden ehalini polis ve mülki geyimli xüsusi xidmet orqanlarinin qoculari daqitmaqa bashladilar. Deyenekler ve gözyashardici qazlar ishe düshür. Müxalifet zora zorla cavab vermek mecburiyyetinde qalir. Etiraz aksiyasi kütlevi qarshidurmaya sebeb oldu. Islam rejimi tarixinde buna benzer etiraz aksiyasi 10-il bundan qabaq bash vermishdir. 1999-cu ilin iyulunda Tehran Universitetinin telebeleri islahatci qazetlerden birinin baqlanmasina etiraz elameti olaraq dinc aksiyalara bashlamishdilar. Axsham aksiyacilara hücum eden rejim yanlilari onlardan bir neferi öldürürler. Bu sebebden de Tehrani kütlevi qarishiqliq ve qarshidurmalar bürüyür.
Bu gün yene de dünen olduqu kimi telebe gencler Musevi eloktoratinin nüvesini teshkil ederek hadiselerin merkezinde dayanirlar. Tehran universitetinin erazisinde Ehmedinecat terefdarlari ile ciddi toqqushmalar bash verdi. Telebe yataqxanalarinda axtarishlar aparildi. 170-den artiq aksiya ishtirakcisi hebs edildi. “Bi-Bi-Si” müxbirlerinin Tehrandan verdikleri melumatlara gore üsyan eden gencler olduqca radikal ehval ruhiyededirler. Onlarin etirazlari neinki Ehmedinecadadir, elece de Iranin ali ruhani lideri Xamneiye qarshidir. Demeli, esas etirazlar Islam rejimine qarshi yonelmishdir.
Islam rejimi prosesleri yaxindan izleyen kütlevi informasiya vasitelerini de ciddi tezyiqlere meruz qoydu. “El-Erebiye” teleshirketinin Tehran bürosunu baqladi.BBC Persian telekanalinin yayimini dayandirdi. Bir nece xarici reportyorlarin hazirladiqi cekilish ve reportajlarini müsadire ederek onlarin fealiyyetine qadaqa qoyuldu. Almaniyanin “ZDF” ve “ARD” kanallarinin reportyorlari olaylara ciddi shekilde etirazlarini bildirdiler. Bu kanallarin nümayendelerinden biri Tehranda itkin düshür. Nehayet rejimin sanksiyalarindan sonra Musevinin qazeti baqlanilir. Bütün bunlara baxmayaraq müxalifet rehberi rejime teslim olmaq istemir. Hetta Musevi ümid edir ki, ölkenin dini rehberi ses vermenin neticelerini deyishdirmek ücün münasibetleri yumshalda biler. Mehz bunun ücün o, ölkenin taninmish din xadimlerine müraciet etmishdir.
Bes esl heqiqetde Iran adlanan ölkede ne bash verir?..
2005-ci ilde kecrilen prezident seckilerinde reqiblerini cox asan meqlub eden ve o zamanki analitiklerin islahatci kimi reqbetini qazanan, sonra yüksek kürsülerden konservator ve populist cixishlar ederek Israili yer üzünden silmeye söz veren, Atom bombasinin eshqinden Mecnuna dönen Mahmud Ehmedinecad Ölke ehalisinin ve esasen de 20 yashli genc oqlan ve qizlarin „Diktatora Ölüm!“ „Redd ol Cehenneme!“ ve s. shuar ve protestleri ile üz-üze qalmishdir.
Islam rejiminin nüve proqrami dünyanin aparici ölkelerini narahat etmekde davam edir. Ve onlarin irana qarshi güc tetbiq etmek mecburiyyetine vadar edir. Bu gün Iran adlanan ölkede geden prosesler yuxaridakilarin eksini deyir. Qeddar rejim xalq üsyaniyla eks mövqede üz-üze dayanmishdir ve xalq herekati diktator rejimini tarixin arxivine atmaqa her deqiqe hazirdir.
Gelecek secim azad, demokratik-hüquqi ve tolerant (xoshgörü) prinsipleri esasinda qurulmalidir.
Dünyanin inkishaf etmish ölkeleri ve tereqqiperver milletleri Iran adlanan yerde beraberlik, azadliq ve demokratiya uqrunda mübarize aparan her kesle bir yerdedir ve hemreydir.
Hikmet Ibrahimoqlu Allahverdiyev (Kengerli)

Arif Keskin, İran seçimleri ve arkasındaki gelişmeler

İran seçimleri ve arkasındaki gelişmelere yönelik yorumlara bakıldığında birbirine zıt ve çelişkili analizler görmekteyiz. Temel eksikliği bütüncül bir bakış açısının ortaya çıkarılamaması oluşturulmaktadır. Aslında İran’daki siyasi, toplumsal ve ekonomik hayatın karmaşıklığı, kapsayıcı bir yorumu ciddi şekilde zorlaştırmaktadır. İran’daki herhangi bir gelişmeyi yorumlarken seçilebilecek tüm kavramlar İran’ı anlatmak konusunda yetersiz ve İran’a yabancı kalacaktır. Görelilik, İran siyasi ikliminin en bariz özelliğidir. Bilinen her bir kavram, İran sınırları geçildiğinde farklılaşmakta ve başka kavramlarla da desteklenmeye ihtiyaç duymaktadır. Bu nedenle, İran’daki siyasi gerçekliği teşkil eden çelişik ve zıt katmanları önce birbirinden ayırt etmek ve ardından bütüncül bir çerçevede yorumlamak gerekmektedir.
İran’daki son dönemdeki gelişmelere yönelik iki tür bakış açısı mevcuttur. Birinci tip analizde, var olan sorunlar siyasi sistem (devlet) içi bir çatışma ve kriz olarak görülmekte ve siyasi iktidarı oluşturan eğilimler, gruplar ve dinamikler temel alınmaktadır. Bu bakış açısına göre gelişmeler, sistem içi çatışmanın bir sonucu olması sebebiyle rejim değişikliğini hedefleyen bir olgu değildir. Bir anlamda rejim içinde gerçekleşen bir iktidar mücadelesinin söz konusu olduğu değerlendirmesi yapılmaktadır. Diğer tür yorum ise İran’daki çatışmanın, rejim içi ihtilafın çok ötesinde ve açıkça dillendirilmese de rejim değişikliğini hedefleyen yeni bir devrim süreci olduğu şeklindedir.
İran’daki siyasi gerçekliği daha doğru analiz etmek için bu iki bakış açısını birleştirmek gerekmektedir. İran söz konusu olduğunda, sokaktan yola çıkarak sistem içi çatışmayı anlamak mümkün olmadığı gibi, sistem içi çatışmadan yola çıkarak da toplumsal gösterileri anlamak olanaklı değildir. Bunların örtüştüğü alanlar olsa da, aslında aynı zeminde gelişen olgular değildirler. Bu nedenle devlet içi çatışma ile toplum ve devlet arasındaki çatışmayı birbirinden ayırmak gerekmektedir.
Farklı eğilimleri olan topluluk ve gruplardan oluşmakta olan İran’da sistem içi denge bunların birbirini kabullenmesi ile sağlanabilmiştir. Bu da, ancak seçimlerle veya dini liderin (Velayet-i Fakih) müdahaleleri ile mümkün olmuştur. 1979’dan sonra gelinen noktada, devlet içinde yaşanan fikir ve çıkar farklılıkları, dengeyi bozmuş, rejimi oluşturan grupların birbirlerini kabul edebilecekleri noktanın aşılmasına sebep olmuş ve var olan devlet mekanizmasının da bu zıtlığı yanıtlayacak bir kapasitesi olmadığı anlaşılmıştır. 1979 sonrası ortaya çıkan bu fikir ve çıkar farklılıklarını bir arada yaşayabilir halde tutmak yani birbiriyle bağdaştırmak için sistem ya reforma giderek genişlemek ya da yeni bir tasfiye sürecine girmek durumundaydı.
İran devleti içindeki ayrışmalarda, ekonomik ve siyasal iktidar mücadelesi her geçen gün tırmanmaktadır. Sınıfsal köken itibarı ile bakıldığında bugün İran’da asıl çatışma, sanayi ve ticaret burjuvazisi ile askeri kompleksten beslenen ve devletin rantı ile ortaya çıkan yeni orta sınıf arasında sürdürülmektedir. Bu çekişme “nasıl bir din devleti olmalı” sorusuyla kendini ideolojik düzlemde göstermiştir. Sanayi ve ticari burjuvazisi daha ılımlı ve dünyaya bütünleşmiş bir İslam cumhuriyeti isterken; askeri kompleks ve devlet rantı ile ortaya çıkan yeni ekonomik, dini ve siyasi tabaka, Batı’ya meydan okuyan bir İslami adalet devleti arzulamaktadırlar. İran gibi ülkelerde sermayenin iktidardan beslendiği düşünüldüğünde, Devrimin oluşturduğu ilk sermaye grupları ile yeni oluşturulan gruplar arasındaki çatışmanın varlığından bahsetmek yanlış olmaz.
İran Devrimi özgürlük, adalet ve bağımsızlık söylemi ile ortaya çıktı ve bu sloganların İslam cumhuriyeti içinde kabul görebileceği düşünüldü. Çok kısa sürede özgürlük söyleminin gerçekleşmeyeceği anlaşıldı. Nitekim rejimin, toplumsal yaşam ve fikir özgürlüğü konularında totaliter devlet özelliklerini gösterdiği açıktır. “Adalet” devrimin en önemli sloganı idi. Ancak devrim, örneğin gelir dağılımında adaleti sağlamakta başarılı olamadı. Devletin ekonomi politikasının şeffaflıktan uzak, denetime kapalı ve hesap sorulamaz olması, ekonomi ve siyasi iktidar alanlarının iç içe girmesi, dış politikadaki gerginlikler, hızlı nüfus artışı ve ekonomik kalkınmanın durması devletten beslenen bir zengin sınıfın yanında fakir bir tabaka da oluşturmuş oldu. Devletin ekonomi-politiğinin piyasa ve devletçi ekonomik yapı arasında sarkaç yapışı, bir taraftan devletten beslenen zengin sınıfı oluştururken diğer taraftan da geniş bir yoksul kesimin oluşmasına sebep olmuştur. Bağımsızlık ve anti Amerikancılık söylemleriyle ile sürekli seferberlikte tutulan toplum, devletin bu konudaki politikalarına karşı da kuşku beslemeye başladı. Devrimdeki bağımsızlık sloganı “Batı’yla düşmanlık”, “Komşuları korkutmak” ve “Dünyaya meydan okumak” değildi. Hedeflenen daha çok Musaddık’ın öne sürdüğü “olumsuz denge” (muvazen-e Menfi) olarak da adlandırılan eşitlik ve sultadan uzak bir ilişki arayışı idi. Bu slogan zaman içinde rejim tarafından değişime uğratıldı ve Batı’yla düşmanlığa çevrildi. Bu durum İran toplumunun isteği değildi ve her türlü manipülasyona açık idi. Nitekim rejim, 30 yıldır Amerikan karşıtlığı sloganını kullanmak suretiyle her türlü siyasi isteğe olumlu yanıt vermekten kaçınmaktadır. İran toplumu açısından bakıldığında rejimin Batı karşıtlığı görüntüsü, “eşitlik ve sultadan uzak” bir ilişki arayışından uzaklaşarak rejim bekasının sürdürülmesi aracına çevrilmiştir. Bu nedenle Batı karşıtlığı, toplum içi siyasi işlevi ciddi şekilde zayıflamıştır. İran toplumu nazarında rejim, devrimin asli hedeflerinden uzaklaşmıştır ve devleti elinde bulunduran kesimin de bu hedefleri gerçekleştirme niyeti yoktur. İran’daki kadın, işçi ya da toplumun çeşitli gruplarının veya etnik köken çıkışlı hareketlerin özgürlük-demokrasi taleplerinin temelinde de aslında devrimin hedeflerini oluşturan ilkelerin söz verildiği şekliyle hayata geçirilmesi çağrısı bulunmaktadır. Söz konusu taleplerin devlet tarafından olumlu yanıtlanmaması da bu bağlamda anlam ifade etmektedir.
İran toplumunun talepleri ile siyasi iktidar alanında çatışan bazı grupların talepleri benzerlik içerse de özünde birbirinden farklıdır. İran halkı dinsel bir yönetim içinde bağımsızlık, özgürlük ve adalet isteklerinin gerçekleşmeyeceğini düşünmektedir. Ancak İran toplumunda farklı olarak Musevi ve Hatemi gibi şahsiyetler bu isteklerin İslam cumhuriyeti çerçevesinde geçekleşmesinin mümkün olacağını düşünmektedirler. Dolayısıyla reformcular ile İran toplumu, rejimin beklentileri karşılamadığı noktasına dek aynı zemindeler ancak iyileştirme için ortaya atılan çözüm formülünde ciddi farklılaşma göstermektedirler. Rejimin onların isteklerini karşılamayacağını düşünen İran toplumunun yeni bir rejim modeli arayışı içinde olduğu açıktır. Ne var ki, yeni rejim arayışının olmasına karşın İran toplumu yeni bir devrime de bir siyasi olgu olarak olumlu bakmamaktadır. Bu da İran toplumu için ciddi bir paradoks anlamına gelmektedir.1890’dan itibaren İran birçok isyan ve devrime tanıklık etti. Ancak bağımsızlık, özgürlük ve adalet gibi temel arayışlarına ulaşamadı. Bu nedenle yeni bir devrim ile amaçlarına ulaşacakları konusunda kuşkulular. Bir taraftan rejim değişikliği isterken diğer taraftan ise yeni bir devrimin “yine” istedikleri sonucu vermeyeceğini düşündükleri için toplumsal bir çıkmaza girmiş durumdalar. Dolayısıyla İran toplumu bugün rejim içinde kalan ve ancak zamana yayılacak aşamalı bir değişim modeline kendini daha yakın hissediyor. Bu açıdan bakıldığında rejim içi ihtilaf ve çatışma İran’ın demokratikleşmesi stratejisinin bir parçası olarak değerlendirilebilir.

Ahmedinecat’ın zaferiyle sonuçlanan bu seçim, halkın siyasi eğilimlerini baltalamış gibi gözüküyor. Esasen bu süreçte rejim, bir taraftan iç ihtilafları kabullenmek istemediğini gösterirken diğer taraftan ise rejim içi demokratik mücadele olgusunun başarılı olmayacağını da ispatlamıştır. İran’da rejim içi ihtilaflarda ve devlet-toplum arasındaki ilişkide asıl kırılma ise, bu noktadan başlamaktadır.
http://www.turksam.org/tr/a1706.html